آموزه‌های فقه عبادی

تحلیلی بر روش اجتهادی امام خمینی(ره) و محقق خویی(ره)، با تأکید بر کتاب الخلل‌ فی‌ الصلاة

حسن دلاوری؛ کاظم ابراهیم‌زاده بخت‌آباد

دوره 4، شماره 6 ، تیر 1402، صفحه 5-30

https://doi.org/10.30513/jwd.2024.5988.1189

چکیده

تحلیل روش اجتهادی، آن‌هم به شکل مقایسه‌ای، یکی از انواع روش‌های پژوهشی مدرن، کارآمد و محبوب در جامعۀ علمی در حال حاضر است. لذا پژوهش حاضر به نحو مشخص، با هدف تبیین روش اجتهادی امام خمینی(ره) و محقق خویی(ره) ... بیشتر تحلیل روش اجتهادی، آن‌هم به شکل مقایسه‌ای، یکی از انواع روش‌های پژوهشی مدرن، کارآمد و محبوب در جامعۀ علمی در حال حاضر است. لذا پژوهش حاضر به نحو مشخص، با هدف تبیین روش اجتهادی امام خمینی(ره) و محقق خویی(ره) و نیز تبیین نحوۀ استنباط احکام توسط این دو فقیه صورت گرفته است. پژوهش فرارو با روش تحلیلی و توصیفی در کتاب الخلل‌ فی‌ الصلاةِ امام‌خمینی(ره) و مباحث الخلل‌ فی‌ الصلاةِ موسوعۀ محقق خویی(ره) به استقرا پرداخته و با به دست آوردن روش هر یک از این دو اندیشمند، طی تحلیل و تطبیق انجام‌شده نشان داده که فرایند و بهره‌گیری ایشان از قواعد فقهی و اصولی در استنباط احکام با یکدیگر متفاوت است، هرچند برایند فتوا در خیلی از مواقع یکی است. نقطۀ ثقل در عمل استنباط در روش تطبیقی محقق خویی(ره) تمرکز بر قاعده و تطبیق قاعده است. مقصود از قاعده، اعم از قاعدۀ اصولی، فقهی و رجالی است و مقصود از تمرکز بر تطبیق آن، التزام قاطع و آشکار نسبت به نتیجۀ آن و پایبندی به مُرّ این نتیجه است. این در حالی است که نقطۀ ثقل در روش تحلیلی امام خمینی(ره) در استنباط توجه به تمام قواعد و کوشش برای تجمیع آنها و راه یافتن از رهگذر این تجمیع به صدور فتوا در امور شرعی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که امام خمینی(ره) غالباً از روش تحلیلی و محقق خویی(ره) غالباً از روش تطبیقی بهره برده‌ و چنین نیست که این دو فقیه، صد‌درصد از یک روش مشخص استفاده کرده باشند.

تبیین راهکارهای بهره از اخبار ضعیفِ اصطلاحی در روند استنباط احکام عبادی

فاطمه انصاری

دوره 4، شماره 6 ، تیر 1402، صفحه 31-58

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.6432.1200

چکیده

در روند استنباط احکام فقهی، بهره‌گیری از مجموعۀ گران‌سنگ حدیثی، نقشی سترگ دارد. این نقش‌آفرینی در مجموعۀ احکام عبادی، پررنگ‌تر می‌نماید، چراکه برای یافتن پیشینۀ این احکام، به ادلۀ لفظی احتیاج است. ... بیشتر

بررسی پیامدهای فقهی ادراج و روش تعامل فقیهان با آن در احادیث فقه‌العباده

سید علی دلبری

دوره 4، شماره 6 ، تیر 1402، صفحه 59-82

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.1582.1037

چکیده

«ادراج» در متن حدیث به معنای درهم‌آمیختن سخن راوی با سخنان معصوم(ع) است که از دیرباز مورد توجه و دغدغۀ فقیهان بوده است. ازآنجاکه حتی تغییرات کوچک در متن حدیث ممکن است فقیه را از دستیابی به مقصود اصلی ... بیشتر

واکاوی نذر صدقه دادن همۀ اموال از دیدگاه فقه امامیه

فرامرز فخرمعانی؛ مرتضی رحیمی

دوره 4، شماره 6 ، تیر 1402، صفحه 83-110

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.6107.1193

چکیده

شارع مقدس صدقه دادن مال به دیگران را برای نزدیک شدن به خداوند، امری پسندیده دانسته است، لذا صدقه‌ دادن مال می‌تواند متعلق نذر قرار بگیرد. با این حال، رجحان صدقه‌ دادن همۀ اموال و صحت نذر آن، مورد اختلاف ... بیشتر

بازپژوهی ادلۀ حکم بقای عمدی بر جنابت تا اذان صبح در ماه رمضان

البرز محقق گرفمی؛ سید علی سجادی‌زاده؛ احمد مروارید

دوره 4، شماره 6 ، تیر 1402، صفحه 111-140

https://doi.org/10.30513/jwd.2024.6000.1190

چکیده

یکی از فروع فقهی که روایات متعارضی درباره آن وجود دارد، مسئلۀ «تعمد بقاء بر جنابت تا اذان صبح ماه مبارک رمضان» است. فقیهان در مواجهه با این روایات، رویکردهای گوناگونی برگزیده‌اند. این پژوهش به روش ... بیشتر

بررسی تحلیلی روایات و آرای فقهی در مشروعیت عبادات کودکان

حمیدرضا یغمائی؛ سیدعلی سجادی زاده

دوره 4، شماره 6 ، تیر 1402، صفحه 141-162

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.6010.1191

چکیده

فقیهان بلوغ را یکی از شرایط عامۀ تکلیف دانسته‌اند. در این راستا، بحثی در مورد کودکان ممیزی که هنوز به بلوغ نرسیده‌اند مطرح شده است که آیا اعمال عبادی آنان صرفاً تمرینی است یا عملی شرعی محسوب می‌شود؟ ... بیشتر

معیار جهر و اخفات قرائت نماز از دیدگاه فقیهان شیعه

دوره 1، شماره 1 ، آبان 1399، ، صفحه 3-26

چکیده

قرائت نماز یکی از واجبات غیر رکنی است و افزون بر حمد و سوره، شامل استعاذه، بسمله و تسبیحات اربعه هم می‌گردد. یکی از احکام قرائت نماز، جهر یا اخفات خواندن آن است. بر مردان و زنان واجب است که قرائت حمد و سورۀ ... بیشتر

بررسی فقهی تعطیل کردن طواف برای اقامه نماز جماعت در مطاف

دوره 1، شماره 1 ، آبان 1399، ، صفحه 27-54

چکیده

در مورد همزمان شدنِ طواف و اوقات نمازهای جماعت پنج‌گانه در مطاف، دو دیدگاه حائز اهمیت هستند. بر اساس یک دیدگاه، تعطیل کردن طواف در مطاف در اوقات پنج‌گانه به دلایلی جایز است؛ از جمله: امکان طواف در طول ... بیشتر

ارزیابی محدوده جواز نگاه به نامحرم بر مبنای تحلیل روایت علی بن سوید

دوره 1، شماره 1 ، آبان 1399، ، صفحه 123-146

چکیده

اگرچه فقیهان امامی از دیرباز بر حرمت نگاه لذت‌جویانه به زن بیگانه (نامحرم) اتفاق‌نظر داشته‌اند، لکن روایتی با سند صحیح در میراث روایی امامیه از حضرت علی بن موسی الرضاu نقل شده است که در بادی امر، موهم ... بیشتر

وجوب قرائت قرآن

دوره 3، شماره 4 ، خرداد 1401، ، صفحه 107-134

https://doi.org/10.30513/jwd.2022.2093.1064

چکیده

یکی از مسائل مبتلابه جامعه مسلمانان از عصر رسول‌اللّٰه تا امروز، قرائت قرآن است که مورد تأکید خود قرآن و سنت نبوی و سیره وَلَوی بوده است. این مسئله چنان اهمیت دارد که به عنوان یکی از اجزاء نمازهای یومیه ... بیشتر

فرایند استنباط وجوب قرائت قرآن از آیۀ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ

دوره 1، شماره 1 ، آبان 1399، ، صفحه 81-102

چکیده

قرائت قرآن از بدو نزول، مورد تأکید خود قرآن بوده و با عناوین متعدد، مؤمنان را بدان متوجه کرده و پس از نزول نیز تا کنون مدّنظر مفسران و فقهای فریقین در مذاهب اسلامی بوده است. لیکن در این جستار، قرائت قرآن ... بیشتر قرائت قرآن از بدو نزول، مورد تأکید خود قرآن بوده و با عناوین متعدد، مؤمنان را بدان متوجه کرده و پس از نزول نیز تا کنون مدّنظر مفسران و فقهای فریقین در مذاهب اسلامی بوده است. لیکن در این جستار، قرائت قرآن به طور مطلق و یا در حال نماز مدّنظر نیست، بلکه آنچه در اینجا مطرح است، حکم قرائت قرآن بیرون از حالت نماز است که بیشتر فقیهان و مفسران به استحباب قرائت نظر دارند.به نظر نگارنده، حکم مستفاد از آیه بر اساس مبانی فقهی و تفسیری، وجوب قرائت است؛ بدین‌معنا که مکلفان افزون بر وظیفۀ قرائت مکرر حمد و سوره در نماز، وظیفه دیگری نیز به عنوان قرائت واجب قرآن دارند که مسئله اصلی این پژوهش است. این مسئله با روش نقلی ـ تحلیلی و با استفاده مصادر قرآنی و روایی مورد بررسی قرار می‌گیرد (روش پژوهش) تا حکم واقعیِ قرائت قرآن استنباط گردد و گامی در رفع مهجوریت قرآن برداشته شود (انگیزه پژوهش). آنگاه پس از حصول این نتیجه باید به قرائت قرآن بیرون از نماز به میزان روزانه حداقل 50 آیه، به عنوان یک عبادت مستقل واجب نگریست که این مقدار با اتکا به روایات به دست می‌آید؛ ضمن اینکه احکام متفرع بر آن نیز مورد کنکاش قرار می‌گیرد (داده پژوهش). همه این امور، از فرایند منطقیِ استنباط احکام از آیات فقهی حاصل می‌شود.

تأملی نو در حکم تعظیم شعائر دینی

امیر حسین دباغ؛ سید محسن رزمی؛ حسین رجب زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 دی 1403

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.6219.1197

چکیده

شعائر دینی بنابر نظر مشهور، دسته‌‏ای از اشیا، اعمال و مناسک‌اند که به‌عنوان «مَظهر و نشانه» دین به شمار می‏‌روند، مانند مناسک حج، نماز جمعه و جماعت. در خصوص شعائر دینی دو اختلاف مهم وجود دارد. ... بیشتر

مشاهده مقاله

اطلاق مقامی و تأثیر آن در گزاره های فقه عبادی

حمیدرضا معارفی زنجانی اصل؛ علی سعیدی فاضل

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 تیر 1404

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.7058.1219

چکیده

یکی از اقسام اطلاق که در کلمات فقها و اصولیون به کار رفته است، اطلاق‌ مقامی است که ریشه این نوع از اطلاق را در مقام متکلّم باید بررسی کرد. هر گاه بتوان به وسیله قرائنی، حالت متکلّم در مقام متناسب با شأن ... بیشتر یکی از اقسام اطلاق که در کلمات فقها و اصولیون به کار رفته است، اطلاق‌ مقامی است که ریشه این نوع از اطلاق را در مقام متکلّم باید بررسی کرد. هر گاه بتوان به وسیله قرائنی، حالت متکلّم در مقام متناسب با شأن او احراز و اثبات شود و حجّت نیز از ناحیه دیگری تمام نشده باشد؛ از طرف دیگر، سکوتی از جانب شارع، نسبت به قیود مغفولٌ عنه در نزد عموم مکلّفین وجود داشته باشد، دلالتی برای سکوت در جهت کشف مطلوب متکلّم حاصل می‌شود. هدف این پژوهش آن است که بتواند نشان دهد که اطلاق مقامی چگونه می‌تواند برای فقیه متکفّل استنباط، در عملیّات اجتهادی وی تأثیر گذار باشد. در این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی، ماهیّت اطلاق مقامی و جایگاه آن، ادلّه حجیّت و برخی ازتطبیقات فقهی آن در ابواب عبادات مورد بررسی قرار گرفته و روشن شده است که مبنای اصولی اطلاق مقامی، عدم وجوب قصد مرتبه ای خاص از مراتب قصد قربت در نیّت نماز، عدم تعلّق خمس به خراج اراضی مفتوحة العنوة و مبدأ بودن زمان کسب سود در آغاز سال خمسی برای احتساب مؤونه زائده را نتیجه می دهد. این گزاره های فقهی، برخی از مواردی است که در این پژوهش نشان داده شده است که اطلاق مقامی در نحوه استنباط و یا گاهی در حکم مستنبَط آنها، تأثیرگذار خواهد بود.

تأثیر علم، جهل و نسیان در احکام میقات

رضا حق پناه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 تیر 1404

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.6930.1213

چکیده

این مقاله به بررسی چالش‌های ناشی از ترک احرام حج و عمره از میقات به دلایل جهل و نسیان پرداخته است. هدف آن پاسخ‌گویی به این مسائل فقهی با روش توصیفی و تحلیلی است. یافته‌ها نشان می‌دهند که ترک عمدی احرام ... بیشتر

تحلیل انتقادی مواجهه فقیهان با روایات رهنمون بر توسعه موارد زکات

البرز محقق گرفمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 مرداد 1404

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.7052.1218

چکیده

یکی از فروعات مربوط به زکات، مواردی است که زکات به آنها تعلق می‌گیرد. دراین‌باره دو دسته عمومی از روایات وجود دارند که بر اساس دسته‌ای، موارد زکات در نُه مورد منحصر است و ظاهر دسته دیگر بر امکان توسعه ... بیشتر

اعلمیت اجتهاد گروهی و نقش آن در مرجعیت شورایی

حسن باقریه یزدی؛ علی فارسی مدان؛ احمد مبلغی؛ طه سمیعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 مرداد 1404

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.7013.1216

چکیده

مرجعیت شیعه به‌عنوان نهاد دینی با قدرتِ سیاسی -اجتماعی کهن و با امکانات اقتصادی قابل توجه،‌ همیشه نویدبخش و قابل اتکا در حرکت‌های ضد استعماری و استکباری بوده و نماد وحدت جامعه اسلامی در دفاع از کیان ... بیشتر مرجعیت شیعه به‌عنوان نهاد دینی با قدرتِ سیاسی -اجتماعی کهن و با امکانات اقتصادی قابل توجه،‌ همیشه نویدبخش و قابل اتکا در حرکت‌های ضد استعماری و استکباری بوده و نماد وحدت جامعه اسلامی در دفاع از کیان تشیع به شمار رفته است. هرچند مرجعیت شیعه از آغاز با شکل سادۀ ارتباط میان مردم و عالمان دینی استوار بود، امروزه اما دایره مرجعیت عامه نسبت به عموم جامعه ‌از مباحث فقهی فراتر رفته و همگام با مفاهیم حاکمیت دینی، در قالب عناوین نوینی همچون شورایی بودن آن مطرح گردیده است. با توجه به نظریه مرجعیت شورایی، تنها نکته رکنی در تحقق آن، فرضیه اعلمیت شورایی می‌باشد. بین فقها توافق نسبی در شخص «اعلم» که فهم استنباط بهتری دارد، هست، اما در ویژگی‌های مجتهد که منجر به استنباط بهتر شود، اختلاف است. به دیگر بیان، چه ویژگی‌هایی باید در مجتهد اعلم برای فهم حکم شرعی وجود داشته باشد تا در صورت تعیین این صفات، برای استنباط جمعی در مرجعیت شورایی لحاظ گردد. در یک کلام، ضرورت یا عدم ضرورت اعلمیت و مصادیق آن در «اجتهاد جمعی» با جایگاه «مرجعیت شورایی»، چگونه تصور و تبیین می‌گردد؟ این نوشتار درصدد است با روش توصیفی- تحلیلی و جمع مبانی نظری، به ویژگی‌های تحقق اعلمیت از قبیل فهم فقهی، اصولی، رجالی و موضوعی، قدرت حافظه، و مهارت‌های علمی و اجرایی اشاره کند و سپس به فرض عدم ضرورت اعلمیت در قالب مرجعیت شورایی بپردازد.

تحلیل حکمت تشریع کفاره از منظر قرآن کریم

مهدی آریان فر؛ سارا شکفته

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 مرداد 1404

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.6598.1204

چکیده

یکی از مهم‌ترین اهداف خلقت انسان، عبادت و عبودیت است و عبادت و بندگی خداوند، جز از طریق عمل به احکام الهی امکان‌پذیر نیست. خداوند متعال برای جبران کردن مخالفت با این احکام، از روی لطف، جایگزین‌ها و جریمه‌هایی ... بیشتر

اقتدا در رکوع امام و بلند شدن امام جماعت پیش از رکوع مأموم

رضا پورصدقی؛ فهیمه روح الهی؛ فهیمه موثق

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 11 مرداد 1404

https://doi.org/10.30513/jwd.2025.7026.1217

چکیده

یکی از مسائل اختلافی در خصوص نماز جماعت، وظیفه مأموم در فرضی است که اقتدا در حال رکوع امام صورت گیرد در حالی که امام قبل از اینکه مکلف به حالت رکوع برسد سر از رکوع بردارد؛ این اختلاف نظر موجب سردرگمی مأمومین ... بیشتر

دوره 4 (1402)

دوره 3 (1401)

دوره 2 (1400)

دوره 1 (1399)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان

نشریات مرتبط