نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

• جواد ایروانی

دانشیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

قصد اخلاص، شرط صحت واجبات تعبدی و شرط پاداش داشتن هر رفتاری است. اما آیا نیت اخلاص در عمل و دوری از شوائب مادی ریاکاری، به طور مستقیم تحت اختیار فرد است یا آنکه صرفاً زمینه‌ها و مقدمات آن به اختیار آدمی است؟ این تحقیق که به روش کتابخانه‌ای و شیوه توصیفی تحلیلی سامان یافته، تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که قصد اخلاص یا نقطه مقابل آن، ریاکاری و شوائب دنیوی، برخاسته از اهداف و خواسته‌های درونی فرد است و این اهداف و تمایلات نیز به نوبه خود، محصول شاکله اخلاقیِ خودساخته و ملکات رسوخ‌کرده در جان اوست. در نتیجه، تحقق قصد اخلاص صرفاً از شاکله مثبت اخلاقی و اهداف و خواسته‌های مبتنی بر آن شدنی است. بنابراین صرف خطور ذهنی و تصور قصد اخلاص بدون فراهم کردن زمینه آن، ناممکن است و به این معنا، قصد اخلاص تحت اختیار انسان نیست و صرفاً مقدمات و زمینه‌های آن اختیاریِ فرد است. تحلیل صحیح مجموعه آیات و روایاتِ دال بر تأثیر ملکات نفسانی بر رفتارها، مبتنی بودن اعمال بر شاکله، صعوبت قصد اخلاص و ابعاد و علائم آن، از جمله دلایل این مدعاست. نتایج این بحث نیز آثاری در مباحث فقه عبادی دارد که به برخی از آن‌ها در این تحقیق پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

• نیت
• قصد اخلاص
• شاکله
• واجبات تعبدی

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Issue of the Voluntary Being of Intention of Sincerity and Its Jurisprudential Effects

نویسنده [English]

• Javad Irvani

Associate professor at Razavi University of Islamic Sciences

چکیده [English]

The intention (Niyyat) of sincerity (not hypocrisy) is the condition for the correctness of compulsory obligations and the condition of rewarding for any behavior. But is the intention of sincerity in action and avoidance of the material distractors of hypocrisy directly under the control of the individual, or are only the grounds and preconditions at the discretion of man? This research, which is formed by library method and descriptive-analytical method, tries to answer this question. The findings of the research show that the intention of sincerity, or the opposite point: hypocrisy and worldly vices (distractors), arise from the inner goals and desires of the individual, and these goals and desires, in turn, are the product of self-made moral structure and penetrated dispositions into his or her soul. As a result, the realization of the intention of sincerity (Purity of faith) can only be achieved through a positive moral structure (schema) and the goals and desires based on it. Therefore, it is impossible to merely imagine the intention of sincerity without providing the ground for it, and in this sense, the intention of sincerity is not under the control of man, and only its preliminaries and grounds are at the discretion of the individual.

کلیدواژه‌ها [English]

• Intention
• Sincerity intention (purity of faith)
• Schema
• Compulsory obligations (wājibāt)