نوع مقاله : علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یاسوج
2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یاسوج
چکیده
نماز مسافر از جمله فرائض واجبی است که با شروط لازم به صورت قصر (دو رکعت) خوانده می‌شود. در مورد کوتاه خواندن نماز مسافر، دو دیدگاه حائز اهمیت هستند. مطابق با یک دیدگاه، قصر نماز در سفر جایز است؛ به دلایلی از جمله افضل بودن نماز تمام، وجوب تخییری بین نماز قصر و تمام، قصر در کیفیت نماز. این دیدگاه به دلایلی قابل اشکال و خدشه است؛ زیرا پذیرش این دیدگاه مستلزم تفسیر به رأی می‌باشد. اما قائلان به دیدگاه دیگر در باب نماز مسافر، قول به قصر نماز را در سفر اقوی دانسته و در نتیجه ادله قول وجوب قصر را ادله متقنی یافته‌اند. پژوهش حاضر بر اساس روش تحلیلی و توصیفی، ماهیت نماز مسافر را با تکیه بر ادله فقهی، آراء فقها و اصولیان و خصائص بارز قصر نماز، مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که حکم نماز مسافر به نحو عزیمت است و حتی در مسافرت‌های امروزی که سفر بسیار آسان می‌باشد، وجوب کوتاه خواندن نماز، قطعی و یک الزام شرعی است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Analysis of the Jurisprudential Nature of Traveler’s Prayer (Arabic: صَلاةُ المُسافِر Ṣalāt al-Musafir)
نویسندگان [English]
- Abdullah Bahmanpouri 1
- Najmeh Zaki Khani 2
1 Assistant professor at Yasouj University
2 PhD stud. in Jurisprudence & Fundamentals of Islamic Law
چکیده [English]
The traveler’s prayer is one of the obligatory duties, which is recited in the form of shortening (Shortened, Qaṣr Prayer, two Rak'ats, Arabic: صَلاةُ القَصر) with the necessary conditions. There are two important points about prayer shortening (Taqṣīr aṣ-ṣalāh) of the traveler. According to one view, the shortened prayer is permissible during travel. For reasons such as the superiority of the full prayer (Tamām); the optional (alternative) obligation between Qaṣr and full prayers; shortened in the quality of prayer. This view for some reasons is flawed; because the acceptance of this view requires arbitrary interpretation (An interpretation by opinion, Eisegesis). But another view about traveler’s prayer (Arabic: صَلاةُ المُسافِر Ṣalāt al-Musafir), unanimously knows the view of shortened (Qaṣr) prayer in a travel as a strong and most potent evidence, and as a result, they have found the evidence of the obligatory of the shortening (Qaṣr) of the as a persuasive evidence. The present study based on the analytical and descriptive method, examines the nature of traveler prayer by jurisprudential arguments, the opinions of jurists and fundamentalists (theoretician in law), and the obvious features of the shortening of prayer and has come to the conclusion that the ruling on the traveler’s prayer is in the form of departure, and the obligation to say (offering prayers) prayers shortly even in today’s travels that travel is very easy, is a definite and a religious obligation.
کلیدواژه‌ها [English]
- Traveler prayer
- Shortening
- Hardship and difficulty
- آل عصفور درّازی بحرانی، حسین بن محمد، سداد العباد و رشاد العباد، قم، کتابفروشی محلاتی، 1421 ق.
- ابن ابی‌جمهور احسایی، محمد بن زین‌الدین علی بن ابراهیم، عوالی اللئالئ العزیزیة فی الاحادیث الدینیه، قم، دار سیدالشهداء(ع) للنشر، 1405 ق.
- ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1410 ق.
- ابن زهره حلبی، سیدحمزة بن علی حسینی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1417 ق.
- ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
- اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران، المکتبة الجعفریة لاحیاء الآثار الجعفریه، بی‌تا.
- اشتهاردی، علی‌پناه، مدارک العروة، تهران، دار الاسوة للطباعة و النشر، 1417 ق.
- انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب الصلاة، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415 ق.
- بهاءالدین عاملی، محمد بن حسین، و نظام بن حسین ساوجی، جامع عباسی و تکمیل آن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1429 ق.
- جزائری مروج، سیدمحمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایه، قم، دار الکتاب، 1415 ق.
- جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع) ، بی‌تا.
- جوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح؛ تاج اللغة و صحاح العربیه، بیروت، دار العلم للملایین، 1410 ق.
- حجت کوه‌کمری، سیدمحمد بن علی، النجم الزاهر فی صلاة المسافر، تبریز، طلوع، 1410 ق.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، هدایة الامة الی احکام الائمة ـ منتخب المسائل، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412 ق.
- حسینی شیرازی، سیدمحمد، الفقه؛ المرور و آداب السفر، بیروت، مؤسسة المجتبی، 1421 ق.
- حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین، ولایت فقیه در حکومت اسلام، مشهد، علامه طباطبایی، 1421 ق.
- حسینی میلانی، سیدمحمدهادی، محاضرات فی فقه الامامیة ـ صلاة المسافر و قاعدتی الصحّة و الید، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، 1395 ق.
- حلّی، حسین، اصول الفقه، قم، مکتبة الفقه و الاصول المختصه، 1432 ق.
- راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت ـ دمشق، دار العلم ـ الدار الشامیه، 1412 ق.
- سبحانی تبریزی، جعفر، الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1423 ق.
- سبحانی تبریزی، جعفر، سلسلة المسائل الفقهیه، قم، بی‌نا، بی‌تا.
- سبحانی تبریزی، جعفر، ضیاء الناظر فی احکام صلاة المسافر، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1418 ق.
- سیوری حلی (فاضل مقداد)، جمال‌الدین مقداد بن عبداللّٰه، کنز العرفان فی فقه القرآن، ترجمه عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، پاساژ قدس، بی‌تا.
- شریف مرتضی علم‌الهدی، علی بن حسین موسوی، الانتصار فی انفرادات الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1415 ق.
- صاحب بن عبّاد، ابوالقاسم اسماعیل، المحیط فی اللغه، تحقیق محمدحسن آل یاسین، بیروت، عالم الکتاب، 1414 ق.
- صدر، سیدرضا، الاجتهاد و التقلید، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1420 ق.
- صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، المقنع، قم، مؤسسه امام هادی(ع)، 1415 ق.
- صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، علل الشرائع، قم، کتابفروشی داوری، 1386 ق.
- طباطبایی بروجردی، سیدحسین، تبیان الصلاة، قم، گنج عرفان، 1426 ق.
- طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، المؤتلف من المختلف بین ائمة السلف، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1410 ق.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق. (الف)
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق. (ب)
- عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، تمهید القواعد الاصولیة و العربیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1416 ق.
- عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، رسائل الشهید الاول، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- عراقی، آقاضیاءالدین، شرح تبصرة المتعلمین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1414 ق.
- علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکرة الفقهاء، قم، مٶسسة آل البیت(ع)، 1414 ق.
- علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، نهایة الاِحکام فی معرفة الاحکام، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، 1419 ق.
- غروی نائینی، محمدحسین، فوائد الاصول، تقریر محمدعلی کاظمی خراسانی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1376 ش.
- فاضل کاظمی، جواد بن سعد اسدی، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- فخرالمحققین حلّی، ابوطالب محمد بن حسن بن یوسف، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، اسماعیلیان، 1387 ق.
- فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، کتاب الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی(ع)، 1406 ق.
- قرشی، سیدعلی‌اکبر، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1412 ق.
- قطّان حلّی، شمس‌الدین محمد بن شجاع، معالم الدین فی فقه آل یاسین، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1424 ق.
- قطب‌الدین راوندی، ابوالحسین سعید بن هبةاللّٰه، فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام، چاپ دوم، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1405 ق.
- کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
- مجلسی دوم، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410 ق.
- مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ نامه اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1389 ش.
- مشکینی، میرزاعلی، مصطلحات الفقه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
- معروف حسنی، هاشم، تاریخ الفقه الجعفری، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1411 ق.
- مقری فیومی، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دار الرضی، بی‌تا.
- مکارم شیرازی، ناصر، دائرةالمعارف فقه مقارن، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، 1427 ق.
- موسوی بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، قم، الهادی، 1419 ق.
- موسوی خمینی، سیدمصطفی، الواجبات فی الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‌تا.
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، غایة المأمول من علم الاصول، تقریر محمدتقی جواهری، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1428 ق.
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الاصول، قم، مٶسسة احیاء آثار السید الخوئی، 1422 ق.
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق.
- موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ چهارم، قم، مٶسسة المنار ـ دفتر معظم‌له، 1413 ق.
- موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا، بلغة الطالب فی التعلیق علی بیع المکاسب، قم، چاپخانه خیام، 1399 ق.
- نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
- نجفی کاشف‌الغطاء، احمد بن علی بن محمد رضا، سفینة النجاة و مشکاة الهدی و مصباح السعادات، نجف، مؤسسة کاشف‌الغطاء، 1423 ق.
- نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی، الحاشیة علی الروضة البهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1425 ق.
- وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل، مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرائع، قم، مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1424 ق.
- ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، چاپ ششم، تهران، نی، 1387 ش.
- یزدی، محمد، فقه القرآن، قم، اسماعیلیان، 1415 ق.
)