نوع مقاله : علمی پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه حقوق اسلامی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری و طلبه درس خارج فقه و اصول
چکیده
در همه مواردی که وظیفه مکلف، خواندن نماز به صورت چهار رکعتی است، ولی نماز را به صورت شکسته می‌خواند، چه جاهل به حکم یا موضوع و یا ناسی و یا عالم عامد باشد، نمازش باطل است. لکن برخی معتقدند که این حکم، یک استثنا دارد و آن کسی است که قصد اقامه ده روز در محلی را می‌کند. بنابراین اگر مقیم عشره از روی جهل به حکم به جای اینکه نماز را تمام بخواند، به صورت قصر به جا آورد، برخی از فقها معتقدند که نماز وی صحیح است. نگارنده مقاله نیز با بررسی ابعاد موضوع و استقصاء اقوالی ذیلِ استثنای مذکور و به تبعیت از برخی فقها، معتقد به صحت نماز بوده، بر این باور است که نیازی به اعاده نماز در وقت و قضای آن در خارج از وقت نیست. دلایل قول به صحت نماز، دو روایت است که روایت دوم به رغم صحت اسانید آن، واجد سه اشکال می‌باشد. لکن نویسنده با رد اشکالات روایت اول، معتقد به صحت نماز بوده و آن را مخصص حکم فوق می‌داند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Resident’s Shortened Prayer on the Assumption of Ignorance of Law
نویسنده [English]
- saleh montazeri
Assistant Professor of Islamic Law and Jurisprudence University of Judicial Sciences and Administrative Services
چکیده [English]
In all cases where the mukallaf (obligee, obligator)’s duty is saying the prayer (offering prayers) in four rak''ats, but the mukallaf says the prayer qaṣr (offering prayers), (Shortened, Qaṣr Prayer (Arabic: صَلاةُ القَصر), whether he is ignorant of the law (Arabic: الجاهل بالحکم) or the facts (Arabic: الجاهل بالموضوع) or the forgetful (Nasi, forgetting, Arabic: الناسی) or the intentional conscious (Informed and aware, Arabic: العالم العامد), his prayer is void. But some believe that there is an exception to this rule and that is the person who intends to stay in an area for ten days; therefore, if the resident who intends ten days to stay, out of ignorance, performs the prayer in the form of a qaṣr instead of praying it completely, some jurists believe that his prayer is correct. The author of the article also believes in the validity of prayer by examining the dimensions of the subject and finding statements below the above-mentioned exception and following some jurists, and believes that there is no need to repeat the prayer in time and qaḍā out of time. The reasons for quoting (the opinion of) the correctness (validity) of prayer are two narrations that the second narration, despite the authenticity of the document and its evidence, has three problems. However, by rejecting the defects of the first narration'' problems, the author believes in the validity of the prayer and considers it as specification of the above ruling.
کلیدواژه‌ها [English]
- Prayer (aṣ-ṣalāh)
- Full (complete
- Tamām)
- Qaṣr
- Moqīm ol-ašarah (Arabic: مقیم عشری )
- Validity
- Muṣʽab ibn Umar
- آل کاشف‌الغطاء، علی بن محمدرضا بن هادی، النور الساطع فی الفقه النافع، نجف اشرف، مطبعة الآداب، 1381 ق.
- آل کاشف‌الغطاء، محمدحسین بن علی بن محمدرضا، وجیزة الاحکام، نجف اشرف، مؤسسة کاشف‌الغطاء، 1366 ق.
- ابن داود حلّی، تقی‌الدین حسن بن علی، رجال ابن داود، نرم‌افزار درایةالنور، بی‌تا.
- ابن سعید حلّی، یحیی بن احمد، الجامع للشرائع، قم، مؤسسة سیدالشهداء العلمیه، 1405 ق.
- ابن شهر آشوب مازندرانی سروی، رشیدالدین ابوجعفر محمد بن علی، معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة و اسماء المصنفین منهم قدیمًا و حدیثًا، نجف اشرف، المطبعة الحیدریه، 1380 ق.
- ابن قولویه قمی، ابوالقاسم جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تحقیق عبدالحسین امینی، نجف اشرف، دار المرتضویه، 1356 ق.
- ایروانی، باقر، دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی علی المذهب الجعفری، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، 1427 ق.
- ایروانی، باقر، دروس تمهیدیة فی القواعد الرجالیه، قم، ذوی القربی، 1437 ق.
- بحرانی، محمد سند، بحوث فی مبانی علم الرجال، تقریر محمدصالح تبریزی، چاپ دوم، قم، مکتبة فدک، 1429 ق.
- بحرانی، محمد سند، سند العروة الوثقی (صلاة المسافر)، قم، مکتبة الداوری، 1413 ق.
- بحرانی، محمد سند، سند العروة الوثقی (کتاب الطهاره)، قم، صحفی، 1415 ق.
- بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
- برقی، ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد، رجال البرقی ـ الطبقات، تهران، دانشگاه تهران، 1383 ق.
- بنی‌فضل، مرتضی، مدارک تحریر الوسیلة (الزکاة و الخمس)، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، بی‌تا. (الف)
- بنی‌فضل، مرتضی، مدارک تحریر الوسیلة (الصلاة)، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، بی‌تا. (ب)
- تبریزی، جواد بن علی، تنقیح مبانی العروة (کتاب الصلاة)، قم، دار الصدیقة الشهیده ، 1431 ق.
- تبریزی، جواد بن علی، صراط النجاة، قم، دار الصدیقة الشهیده ، 1427 ق.
- تبریزی، جواد بن علی، منهاج الصالحین، قم، مجمع الامام المهدی، 1426 ق.
- حائری مازندرانی، ابوعلی محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم، مٶسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1416 ق.
- حائری یزدی، مرتضی بن عبدالکریم، خلل الصلاة و احکامه، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، بی‌تا.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل فی علماء جبل عامل، نجف اشرف، مطبعة الآداب، بی‌تا.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مٶسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1409ق.
- حسینی تفرشی، سیدمصطفی بن حسین، نقد الرجال، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1418 ق.
- حسینی حائری، سیدکاظم، القضاء فی الفقه الاسلامی، قم، مجمع اندیشه اسلامی، 1415 ق.
- حسینی خامنه‌ای، سیدعلی بن جواد، جزوات درس خارج فقه قصاص، 1380 ش.
- حسینی خامنه‌ای، سیدعلی بن جواد، درس خارج فقه نماز جماعت، کانال درس خارج فقه معظم‌له در پیام‌رسان ایتا و تقریرات مخطوط صالح منتظری، 1398 ش.
- حسینی خامنه‌ای، سیدعلی بن جواد، درس خارج فقه نماز مسافر، تقریرات مخطوط صالح منتظری، 1393، 1395، 1397 ش.
- حسینی خامنه‌ای، سیدعلی بن جواد، متن درس خارج فقه، در موضوع غنا و موسیقی، چاپ دوم، تهران، انتشارات فقه روز وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی، 1398 ش.
- حسینی روحانی، سیدمحمدصادق، فقه الصادق، قم، دار الکتاب ـ مدرسه امام صادق(ع)، 1412 ق.
- حسینی روحانی، سیدمحمدصادق، منهاج الصالحین، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، بی‌تا.
- حسینی سیستانی، سیدعلی، قاعدة لا ضرر ولا ضرار، قم، دفتر معظم‌له، 1414 ق.
- حسینی سیستانی، سیدعلی، منهاج الصالحین، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، بی‌تا.
- حسینی عاملی، سیدمحمدجواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.
- خوانساری، سیداحمد بن یوسف، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1405 ق.
- سبحانی، جعفر، الخمس فی الشریعة الاسلامیة الغراء، قم، مؤسسه امام صادق، 1420 ق.
- سبحانی، جعفر، ترجمه کلیات علم الرجال، ترجمه علی‌اکبر روحی و مسلم قلی‌پور گیلانی، قم، قدس، 1389 ش.
- سبحانی، جعفر، ضیاء الناظر فی احکام صلاة المسافر، قم، مؤسسه امام صادق، 1418 ق.
- سبحانی، جعفر، نظام النکاح فی الشریعة الاسلامیة الغراء، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، بی‌تا.
- سیفی مازندرانی، علی‌اکبر، دلیل تحریر الوسیلة (الخمس)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1417 ق.
- شبیری زنجانی، سیدجواد، درس خارج اصول، وبگاه مدرسه فقاهت، 1396 ش.
- شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب نکاح، قم، رای‌پرداز، 1419 ق.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
- صانعی، یوسف، درس خارج فقه کتاب الصلاة (الخلل)، درس 75، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌اللّٰه صانعی، 1397 ش.
- صدر، سیدمحمدباقر، بحوث فی شرح العروة الوثقی، تحقیق و تصحیح سیدمحمود هاشمی شاهرودی، قم، مجمع الشهید آیةاللّٰه الصدر العلمی، 1408 ق.
- صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، نرم‌افزار جامع الاحادیث، 1413 ق.
- طباطبایی بروجردی، سیدحسین، البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر، تقریر حسینعلی منتظری، قم، دفتر معظم‌له، 1416 ق.
- طباطبایی بروجردی، سیدحسین، تبیان الصلاة، تقریر علی صافی گلپایگانی، قم، گنج عرفان، 1426 ق.
- طباطبایی حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، دار التفسیر، 1416 ق.
- طباطبایی قمی، سیدتقی، الغایة القصوی فی التعلیق علی العروة الوثقی (کتاب الخمس)، قم، محلاتی، 1419 ق.
- طباطبایی قمی، سیدتقی، عمدة المطالب فی التعلیق علی المکاسب، قم، کتاب‌فروشی محلاتی، 1413 ق.
- طباطبایی قمی، سیدتقی، مبانی منهاج الصالحین، قم، قلم الشرق، 1426 ق.
- طباطبایی قمی، سیدتقی، مصباح الناسک فی شرح المناسک، قم، محلاتی، 1425 ق.
- طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، بیروت، اعلمی، 1409 ق.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1390 ق.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الرجال، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1427 ق.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الفهرست، نجف اشرف، المکتبة الرضویة، بی‌تا.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تحقیق سیدحسن موسوی خرسان، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
- عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1402 ق.
- عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مٶسسة المعارف الاسلامیه، 1413 ق.
- عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، ذکری الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1419 ق.
- علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، خلاصة الاقوال فی معرفة احوال الرجال (رجال العلامة الحلی)، چاپ دوم، نجف اشرف، المطبعة الحیدریه، 1381 ق.
- فاضل موحدی لنکرانی، محمد، العروة الوثقی مع تعلیقات الفاضل، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، بی‌تا.
- فیاض، محمداسحاق، منهاج الصالحین، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، بی‌تا.
- کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق
- کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، گزیده کافی، تهران، نرم‌افزار جامع الاحادیث، 1363
- گلی شیردار، محمدحسن، تحریر قاعده در خمس، تهران، دانشگاه عدالت، 1396 ش.
- مامقانی، عبداللّٰه، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ رحلی، نرم‌افزار رجال شیعه، بی‌تا.
- مجلسی اول، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، کوشانبور، 1406 ق.
- مجلسی اول، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی مشهور به شرح فقیه، قم، اسماعیلیان، 1414 ق.
- مجلسی دوم، محمدباقر بن محمدتقی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1404 ق.
- مجلسی دوم، محمدباقر بن محمدتقی، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1406 ق.
- محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن، ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1247 ق.
- محمدی خراسانی، علی، درس خارج فقه خمس، تقریرات مخطوط صالح منتظری، 1399 ش.
- محمدی ری‌شهری، محمد، درس خارج فقه، وبگاه مدرسه فقاهت و پایگاه اطلاع‌رسانی معظم‌له، 1394 و 1398 ش
- مدرسی یزدی، سیدعباس، نموذج فی الفقه الجعفری، قم، کتاب‌فروشی داوری، 1410 ق.
- معلم، محمدعلی علی صالح، اصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق، تقریرات دروس مسلم داوری، چاپ دوم، قم، محبین، 1426 ق.
- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهة (کتاب الخمس و الانفال)، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، 1416 ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهة (کتاب النکاح)، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، 1425 ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، 1424 ق.
- منتظری، حسینعلی، العروة الوثقی مع تعلیقات المنتظری، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، بی‌تا.
- موحد ابطحی، سیدمحمدعلی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال، چاپ دوم، قم، نشر ابن المؤلف السید محمد، 1417 ق.
- موسوی اصفهانی، سیدابوالحسن، صلاة المسافر، تقریر سیدحسین موسوی علوی خوانساری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1415 ق.
- موسوی خلخالی، سیدمحمدمهدی، فقه الشیعة (کتاب الخمس و الانفال)، قم، دار البشیر، 1427 ق
- موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، العروة الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1422 ق.
- موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، کتاب الخلل فی الصلاة، قم، چاپخانه مهر، بی‌تا. (الف)
- موسوی خمینی، سیدمصطفی، کتاب الطهارة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‌تا. (ب)
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، المستند فی شرح العروة الوثقی (الخمس)، تقریر مرتضی بروجردی، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، بی‌تا. (الف)
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، المعتمد فی شرح المناسک، تقریر سیدرضا موسوی خلخالی، قم، مدرسة دار العلم (لطفی)، 1410 ق. (الف)
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الاصول، تقریر سیدمحمدسرور واعظ حسینی بهسودی، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، نرم‌افزار جامع اصول فقه، 1422 ق.
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، نرم‌افزار درایةالنور، بی‌تا. (ب)
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، مدینة العلم، 1410 ق. (ب)
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق.
- موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، مؤسسه المنار ـ دفتر معظم‌له، 1413 ق.
- موسوی عاملی، سیدمحمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح عبادات شرائع الاسلام، بیروت، مؤسسه آل البیت(ع)، 1411 ق.
- مهدوی، حسن، سهل بن زیاد در آئینه علم رجال، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، 1391 ش.
- میرداماد، میرمحمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی، التعلیقة علی الاستبصار، نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت(ع)، 1397 ق.
- میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، جامع الشتات فی اجوبة السؤالات، تهران، کیهان، 1413 ق.
- میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، رسائل المیرزا القمی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان، 1427 ق.
- میلانی، سیدمحمدهادی، محاضرات فی فقه الامامیة (صلاة المسافر و قاعدتی الصحة و الید)، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، 1395 ق.
- نجاشی، ابوالحسن احمد بن علی بن احمد بن عباس، فهرست اسماء مصنفی الشیعة (رجال النجاشی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
- نجفی، بشیر حسین، بحوث فقهیة معاصرة، نجف اشرف، دفتر معظم‌له، 1427 ق.
- نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- نراقی، ابوالقاسم بن محمد، شعب المقال فی درجات الرجال، قم، کنگره بزرگداشت نراقی، 1422 ق.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1415 ق.
- نرم‌افزار درایةالنور، نسخه 2، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- نفیسی، شادی، درایةالحدیث؛ بازپژوهی مصطلحات حدیثی در نگاه فریقین، تهران، سمت ـ مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی ـ دانشگاه قرآن و حدیث، 1394 ش.
- نوری طبرسی، حسین بن محمدتقی، خاتمة المستدرک، قم، مٶسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1417 ق.
- نوری طبرسی، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مٶسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1408 ق.
- وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل، حاشیه بر: استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، بی‌تا.
- وحید خراسانی، حسین، منهاج الصالحین، قم، مدرسه امام باقر، 1428 ق.
- هاشمی، سیدهاشم، اضواء علی علمی الدرایة و الرجال، قم، دار التفسیر، 1439 ق.
- هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، بایسته‌های فقه جزا، تهران، میزان ـ دادگستر، 1419 ق.
- هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، قراءات فقهیة معاصره، قم، مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، 1423 ق.
- هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، مقالات فقهیه، بیروت، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، 1417 ق.
)