بررسی و نقدشبهه مخیر بودن مکلف قادر بین روزه و فدیه با تأکید بر عبارت «وَعَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ»

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، شاهرود، ایران

2 دانش‌پژوه سطح 3 تفسیر و علوم قرآن، مدرسه تخصصی قرآن و عترت، حوزه علمیه خراسان

چکیده

در آیه 184 سوره بقره با توجه به عبارت «وَعَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَه فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ»، شبهه جواز روزه گرفتن یا طعام دادن به مساکین برای مکلفِ قادر مطرح شده است. برخی مدعی‌اند که کلمه «یطیقونه» به معنای کسانی است که توانایی روزه گرفتن دارند و خداوند حتی به افراد قادر نیز اجازه داده است که چنانچه تمایل به روزه گرفتن نداشتند، می‌توانند به جای آن مساکین را اطعام نمایند. آنان شاهد بر ادعای خویش را روایاتی قرار داده‌اند که معصومانM هر جا ماده «إطاقة» را به کار برده و معنای عجز و ناتوانی را اراده کرده‌اند، حرف نفیی به همراه آن آورده‌اند. بر اساس یافته‌های این جستار که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به روش تحلیلی ـ توصیفی به رشته تحریر درآمده است، درست است که «یطیقونه» معنای توانایی دارد، اما افزون بر قدرت، قید مشقت و سختیِ بیش از اندازه که موجب عسر و حرج می‌شود، در دل آن وجود دارد. تبیین معنای مشقت در کنار توانایی در «یطیقونه» با استفاده از تحلیل همان روایات و سیاق آیات 183 و 286 بقره امکان‌پذیر است. بنابراین همه کسانی که با دشواری فراوان، توانایی بر روزه گرفتن داشته باشند، معذور خواهند بود و روزه بر آنان واجب نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining and Criticizing the Suspicion of Having the Choice for Capable Mukallaf (Obligee) between Fasting and Redemption (Fedyat, Ransom, Arabic: فدیة) by Emphasizing the Phrase: “And Those Who Are Not Able to Do It” (Arabic: وَعَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ)

نویسندگان [English]

  • Mahdi Ebadi 1
  • mohammad moghtari 2
1 Asistant professor at Shahroud University of Medical Sciences
2 Level 3 student of Khorasan Seminary
چکیده [English]

In verse 184 of Surah (chapter) Al-Baqarah (Arabic: البقرة, lit. The Heifer or The Cow), according to the phrase: “And those who are not able to do it may effect a redemption by feeding an indigent person” (Arabic: وَعَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ), the suspicion of the permit of fasting or feeding the indigent people for the mukallaf (obligee, obligator) has been raised. Some people claim that the word (those who are not able to do it, Arabic: یُطِیقُونَهُ) means those who are able to fast, and Allah has decreed that even for able-bodied (capable) people, if they do not want to fast, they can feed the poor indigent people. They have given evidence for their claim as narrations in which the infallibles (al-Maʿṣūmīn, Arabic: المعصومین), wherever they have used the capability root (Arabic: إطاقة) and have chosen the meaning of inability and powerlessness, have brought a negative word with it. According to the research findings, it is true that (those who are not able to do it, Arabic: یُطِیقُونَهُ) means ability, but in addition to power, there is qualification extreme hardship and hardship in its existence, which causes distress and constriction (Arabic: عُسر و حَرَج). Explaining the meaning of hardship along with ability in (those who are not able to do it, Arabic: یُطِیقُونَهُ) is possible by analyzing the same narrations and order of verses 183 and 286 of Surah (chapter) Al-Baqarah. Therefore, all those who are able to fast with great difficulty will be excused and fasting is not obligatory on them. The present article has been written using library resources and analytical-descriptive method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fasting
  • Capable mukallaf (obligee
  • Arabic: المکلَّف القادر )
  • Those who are not able to do it (Arabic: یُطِیقُونَهُ )
  • Feeding an indigent person (Arabic: إطعام مسکین )

مراجع

  1. ابن ابی‌حاتم رازی، عبدالرحمن بن ابی‌حاتم محمد بن ادریس، تفسیر القرآن العظیم مسندًا عن الرسولr و الصحابة و التابعین (تفسیر ابن ابی‌حاتم الرازی المسمی التفسیر بالمأثور)، چاپ سوم، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، 1419 ق.
  2. ابن شعبه حرّانی، ابومحمد حسن بن علی بن حسین، تحف العقول عن آل الرسولŒ، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، بی‌نا، 1376 ق.
  3. ابن عطیه اندلسی، ابومحمد عبدالحق بن غالب، المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بی‌جا، المجلس العلمی بفاس، 1395 ق.
  4. اشعری قمی، ابوجعفر احمد بن محمد بن عیسی، کتاب النوادر، قم، مدرسة الامام المهدی، 1408 ق.
  5. بخاری، ابوعبداللّٰه محمد بن اسماعیل، الجامع الصحیح، بیروت، دار الفکر، 1401 ق.
  6. بغوی، ابومحمد حسین بن مسعود، تفسیر البغوی (معالم التنزیل)، ریاض، دار طیبه، 1423 ق.
  7. بنت‌الشاطی، عایشه عبدالرحمن، اعجاز بیانی قرآن به ضمیمه شرح مسائل ابن ازرق، ترجمه حسین صابری، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1376 ش.
  8. جصاص، ابوبکر احمد بن علی رازی، احکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405 ق.
  9. حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسة آل البیتŒ، 1414 ق.
  10. حسینی آلوسی بغدادی، شهاب‌الدین سیدمحمود بن عبداللّٰه، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415 ق.
  11. حسینی بحرانی، سیدهاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مٶسسة البعثه، 1415 ق.
  12. حسینی مرعشی تستری، سیدنوراللّٰه، احقاق الحق و ازهاق الباطل، تهران، المکتبة الاسلامیه، 1396 ق.
  13. حقّی بُروسَوی، اسماعیل بن مصطفی، روح البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  14. خفاجی، شهاب‌الدین احمد بن محمد بن عمر، حاشیة الشهاب المسمّاة عنایة القاضی و کفایة الراضی علی تفسیر البیضاوی، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، 1417 ق.
  15. داودی، شمس‌الدین محمد بن علی بن احمد، طبقات المفسّرین، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
  16. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت ـ دمشق، دار العلم ـ الدار الشامیه، 1412 ق.
  17. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، چاپ دوم، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
  18. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبداللّٰه، البرهان فی علوم القرآن، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، 1376 ق.
  19. سبحانی، جعفر، قرآن، آفتابی که غروب ندارد، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1399 ش.
  20. سلیم، آرش، «روزه؛ سه روز یا سی روز؟»، <http://www.booyebaran.ir/?p=23085>.
  21. سمرقندی، ابولیث نصر بن محمد، تفسیر السمرقندی المسمی بحرالعلوم، بیروت، دار الفکر، 1416 ق.
  22. سهیلی، عبدالرحمن بن عبداللّٰه، الروض الانف فی شرح السیرة النبویة لابن هشام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1412 ق.
  23. سیوری حلّی (فاضل مقداد)، جمال‌الدین مقداد بن عبداللّٰه، کنز العرفان فی فقه القرآن، تصحیح محمدباقر شریف‌زاده و محمدباقر بهبودی، تهران، مرتضوی، 1373 ش.
  24. شریف لاهیجی، بهاءالدین محمد بن علی اشکوری دیلمی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق میرجلال‌الدین حسینی ارموی، تهران، دفتر نشر داد، 1373 ش.
  25. صابونی، محمدعلی، صفوة التفاسیر، بیروت، دار الفکر، 1421 ق.
  26. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
  27. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1374 ش.
  28. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروه الوثقی فیما تعمّ به البلوی، چاپ دوم، بیروت، مٶسسة الاعلمی للمطبوعات، 1409 ق.
  29. طبرسی، امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مٶسسة الاعلمی للمطبوعات، 1415 ق.
  30. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  31. طیب‌حسینی، سیدمحمود، «”نقش واژه‌شناسی در حل شبهات قرآنی“؛ بررسی موردی واژه‌های ”یطیقونه“، ”ترائب“ و ”صبیّ“»، دوفصلنامه شبهه‌پژوهی مطالعات قرآنی، سال اول، شماره 2، بهار و تابستان 1399 ش.
  32. عبدالباقی، محمد فٶاد، «من تاریخ التشریع: الآیة المنسوخة ﴿وَعَلَی الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ﴾»، مجلة الأزهر، ج27، شماره 9 (پیاپی 152)، 1 رمضان 1375 ق.
  33. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ چهارم، قم، اسماعیلیان، 1415 ق.
  34. عیاشی، ابونصر محمد بن مسعود بن عیاش سَلَمی سمرقندی، تفسیر العیاشی، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، المطبعة العلمیه، 1380 ق.
  35. عیسی، عبدالرحمن، «صیام رمضان»، مجلة الأزهر، ج29، شماره 9 (پیاپی 171)، رمضان 1377 ق.
  36. فخرالدین رازی، ابوعبداللّٰه محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1415 ق.
  37. فراهیدی، ابوعبدالرحمن خلیل بن احمد، کتاب العین، چاپ دوم، قم، دار الهجره، 1409 ق.
  38. قرشی بنابی، سیدعلی‌اکبر، تفسیر احسن الحدیث، چاپ دوم، تهران، بنیاد بعثت، 1375 ش.
  39. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تصحیح سیدطیب موسوی جزایری، چاپ سوم، قم، دار الکتاب، 1404 ق.
  40. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368 ش.
  41. کاشانی، ملافتح‌اللّٰه بن شکراللّٰه، تفسیر کبیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تصحیح عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، نوید اسلام، 1388 ش.
  42. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365 ش.
  43. متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام‌الدین، کنز العمّال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مٶسسة الرساله، 1413 ق.
  44. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  45. مراغی، احمد مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
  46. مسعودی، محمدمهدی، «بازکاوی واژه طاقت در آیه صوم»، دوفصلنامه آموزه‌های قرآنی، سال نهم، شماره 16، پاییز و زمستان 1391 ش.
  47. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368 ش.
  48. مغنیه، محمدجواد، ترجمه تفسیر کاشف، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378 ش.
  49. مقری فیومی، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  50. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1371 ش.
  51. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین احمد بن محمد، کشف الاسرار و عدة الابرار، تحقیق علی‌اصغر حکمت، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر، 1371 ش.
  52. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
  53. یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب اسحاق بن جعفر، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، 1341 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار