نوع مقاله : علمی پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه فقه و اصول دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد
چکیده
روابط اجتماعی بانوان و کیفیت حضور آنان در جامعه، از مباحث پرکاربرد در زمانهای مختلف به ویژه عصر حاضر به شمار میرود. دانش فقه نیز به این مهم به صورت گسترده پرداخته است و بدیهی است که در نظام اسلامی، نگاه فقهی به این مقوله، ضرورتی اجتنابناپذیر است. با مروری بر کتب فقهی، این مسئله به روشنی قابل استفاده است که فتاوای بسیاری از فقیهان نامدار امامی، ناظر بر پرهیز حداکثری بانوان از حضور در برابر نامحرم است. با وجود این در منابع فقهی، تصریح به قاعدهای در این باره به چشم نمیخورد. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به دنبال پاسخ به دو سؤال است: 1ـ آیا میتوان از کتب فقهی به ویژه کتاب گرانسنگ جواهر الکلام قاعدهای فقهی در این زمینه اصطیاد کرد؟ 2ـ این قاعدۀ احتمالی تا چه میزان پذیرفتنی است؟ نویسنده به این نتیجه میرسد که اگر حضور زن در برابر نامحرم، از اسباب قریبۀ فتنه و گناه باشد، حرام و تستّر وی واجب است؛ اما چنانچه این حضور از اسباب بعیدۀ فتنه و گناه باشد، به گونهای که احتمال وقوع در حرام ایجاد نشود، حرام نیست، بلکه مکروه است. لذا قاعدهای به این مضمون که: «پرهیز حداکثری زن از حضور در مقابل نامحرم، امری راجح و مطلوب نزد شارع مقدس است»، هم از کلمات فقیهان و هم از منابع فقهی قابل اصطیاد و دفاع است. توجه به این قاعده میتواند در استنباط احکام فقهی در ابواب مختلف اثرگذار باشد.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Feasibility Study of Acceptance of Women’s Veiling as A Jurisprudential Rule
نویسنده [English]
- Sayyid Jafar Alavi
Assistant professor at Razavi University of Islamic Sciences
چکیده [English]
women’s social relationships and the quality of their presence in society are widely used topics in different times, especially in the present era. The knowledge of jurisprudence is also widely addressed and it is obvious that in the Islamic system, the jurisprudential view of this issue is an inevitable necessity. This issue can be clearly used by reviewing jurisprudential books that the fatwās of many famous Imami jurists observes the maximum abstinence of women from attending to non-maḥrams. This issue by reviewing jurisprudential books can be clearly used that the fatwas of many famous Imami jurists are aimed at the maximum avoidance of women from appearing in front of non-maḥrams (i.e. the opposite sex that one is allowed to marry, Arabic: غیر المحارم). However, in jurisprudential sources, there is no rule in this regard. This article uses descriptive-analytical method to look for answers to two questions: 1- Is it possible to obtain a jurisprudential rule in this field from jurisprudential books, especially the precious book Jawāhir al-kalām (Original title: جَواهِر الکَلام فی شَرح شَرائِع الإسلام, Jawāhir al-kalām fī sharḥ sharāʾiʿ al-ʾislām)? 2- How acceptable is this possible rule? The author concludes that the presence of a woman in front of a non-maḥram is ḥarām (forbidden or unlawful) if it is one of the causes of seduction and sin (one of the most important or [about to happen, imminent] means of seduction), and her veiling is obligatory (wājib); however, if this presence is one of the remote causes of seduction and sin, it is not ḥarām, but it is makrūh (abominated), in a way that does not lead to the possibility of occurrence in ḥarām. Therefore, a rule such as: [The most abstinence of a woman from appearing in front of a non-maḥram is a preponderant and desirable thing in the eyes of the Holy Legislator] can be obtained and defended both from the words of the jurists and from jurisprudential sources. Paying attention to this rule can be effective in inferring jurisprudential rulings in different chapters.
کلیدواژهها [English]
- Veiling
- Veil
- Women’s veiling
- Jurisprudential rule
- آشتیانی، محمدحسن بن جعفر، کتاب القضاء، قم، زهیر، 1425 ق.
- ابن زهره حلبی، سیدحمزة بن علی حسینی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق، 1417 ق.
- اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403 ق.
- انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائد الاصول، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416 ق.
- ایروانی، باقر، دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیه، چاپ سوم، قم، دار الفقه للطباعة و النشر، 1426 ق.
- بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
- تبریزی، جواد بن علی، صراط النجاة، قم، دار الصدیقة الشهیده ، 1427 ق.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، هدایة الامة الی احکام الائمه، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412 ق.
- حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
- سلّار دیلمی، ابویعلی حمزة بن عبدالعزیز، المراسم العلویة و الاحکام النبویه فی الفقه الامامی، تصحیح محمود بستانی، قم، منشورات الحرمین، 1404 ق.
- صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
- طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، مٶسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1418 ق.
- طباطبایی حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، دار التفسیر، 1416 ق.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1390ق.
- همو، المبسوط فی فقه الامامیه، چاپ سوم، تهران، المکتبة المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387 ق.
- همو، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
- عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمالالدین مکی، ذکری الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1419 ق.
- همو، رسائل الشهید الاول، بیجا، بینا، بیتا.
- علامه حلّی، ابومنصور جمالالدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکرة الفقهاء، قم، مٶسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1414 ق.
- همو، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412 ق.
- همو، نهایة الاِحکام فی معرفة الاَحکام، قم، مٶسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1419 ق.
- فاضل موحدی لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیه، قم، چاپخانه مهر، 1416 ق.
- همو، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله، چاپ دوم، قم، جامعه مدرسین، 1414 ق.
- فاضل هندی، بهاءالدین محمد بن حسن اصفهانی، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1416 ق.
- کاظمی تستری، اسداللّٰه بن اسماعیل، مقابس الانوار و نفائس الاسرار فی احکام النبی المختار و عترته الاطهار، قم، مٶسسة آل البیت لاحیاء التراث، بیتا.
- محقق حلّی، ابوالقاسم نجمالدین جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، قم، مٶسسة سیدالشهداء العلمیه، 1407 ق.
- مصطفوی، سیدمحمدکاظم، القواعد ـ مائة قاعدة فقهیه، چاپ چهارم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1421 ق.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی، المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413 ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، چاپ سوم، قم، مدرسه امام امیرالمؤمنین، 1411 ق.
- موسوی خمینی، سیدروحاللّٰه، صحیفه امام، چاپ پنجم، تهران، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1389 ش.
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروة الوثقی (الاجتهاد و التقلید)، تقریر علی غروی تبریزی، قم، لطفی، 1418 ق. (الف)
- همو، مصباح الفقاهة (المکاسب)، بیجا، بینا، بیتا.
- همو، موسوعة الامام الخوئی، قم، مٶسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق. (ب)
- موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، دفتر معظمله،1413 ق.
- موسوی عاملی، سیدمحمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح عبادات شرائع الاسلام، بیروت، مؤسسة آل البیت، 1411 ق. (الف)
- همو، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1411 ق. (ب)
- موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا، الدر المنضود فی احکام الحدود، قم، دار القرآن الکریم، 1412 ق.
- مؤمن قمی، محمد، مبانی تحریر الوسیله، تهران، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1422 ق.
- نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1417 ق.
- همو، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1415 ق.
- نوری طبرسی، حسین بن محمدتقی، خاتمة المستدرک، قم، مٶسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1417 ق.
)