بررسی وجوب زکات بر اقلیت‌های دینی در مذاهب اسلامی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

طبق متون فقهی، غیر مسلمان حق دارد با پذیرش پیمان ذمه، شهروند جامعه اسلامی شده و از حقوق شهروندی بهره‌مند گردد. میان فقهای مذاهب، اختلافات آشکاری بر امکان وجوب زکات بر اقلیت‌های دینی مطرح شده است؛ به گونه‌ای که مشهور فقهای امامیه و علمای مالکیِ موافق با وجوب زکات، و سایر مذاهب و معدودی از امامیه، مخالف هر گونه تکلیف بر فروع در مورد کافران شده‌اند. نگارندگان با دسته‌بندی آراء و با تمسک به عمومات و اطلاقات ادله، به بررسی دیدگاه‌های ایشان پرداخته و پس از تعدیل آراء، چنین ارزیابی می‌کنند که ادعای هر گروه با مناقشاتی همراه بوده و پاسخ، طریقی میانه بین آراست. اینکه حکومت اسلامی علاوه بر جزیه، پرداخت زکات را بر کفار الزام نماید، امری است که مستلزم مستند شرعی می‌باشد. اما تأیید دیدگاه برخی مبنی بر توجه ثبوت جزیه به جای زکات، به معنای نپذیرفتن قول موافقان وجوب زکات بر اقلیت‌های دینی مبنی بر تکلیف کافران نزد حق تعالی نیست. مطابق این دیدگاه، کافر ملزم به فرائض است، اما به دلیل نداشتن ایمان، از او پذیرفته نمی‌شود، هرچند تنجز تکلیف بر کافر منوط به علم اوست، اما به هر حال همه اصول و فروع بر کافر واجب است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying the Obligation of Zakat upon Non-Muslim Religious Minorities

نویسندگان [English]

  • Alireza Abedisarasia 1
  • Hossien Naserimogaddam 2
  • zeinab mashkani 3
1 Assistant professor at Ferdowsi University of Mashhad
2 Full professor at Ferdowsi University of Mashhad
3 PhD student in Jurisprudence & Principles of Islamic Law
چکیده [English]

Based on the Islamic jurisprudential sources non-Muslims have right to accept the agreement of dhimmah (Arabic: الذمّة) and to become citizens of the Islamic state and attain Civil rights of citizens. There are obvious disagreements between the jurists of Islamic schools about the possibility of the obligation of Zakat upon Non-Muslim Religious Minorities .As the well-known Imāmīyyah jurists and Mālikī jurists accept the obligation of Zakat whereas other schools and a few of Imāmīyyah jurists have disagreed with any obligation (Arabic: تکلیف taklif; commission) for furu’ al-fiqh (branches of jurisprudence) for infidels. The author with classifying the opinions and with applying the generalities and particularities of evidences has studied their opinions and after balancing the opinions has evaluated that the claim of any group faces with problems and the answer is a middle ground. It requires Islamic law proof Alongside Jizya Islamic state obliges infidels to pay Zakat. But approving some jurists’ opinions needs to prove Jizya for Zakat does not indicate to be disagreed with the opinions of those who agree with the obligation of Zakat on infidels before Allah almighty, Although the obligation or commission over infidels depends on their knowledge. But all roots of Islam and practical laws are obligatory over infidels.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zakat
  • Jizya
  • Non-Muslim religious minorities
  • Commission (taklif
  1. قرآن کریم.
  2. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، کفایة الاصول، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409 ق.
  3. ابن زهره حلبی، سیدحمزة بن علی حسینی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1417 ق.
  4. ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین عبداللّٰه بن احمد بن محمد، المغنی، قاهره، مکتبة القاهره، 1388 ق.
  5. احمد بن ترکی مالکی، خلاصة الجواهر الزکیة فی فقه المالکیه، ابوظبی، المجمع الثقافی، 2002 م.
  6. اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران، المکتبة الجعفریه، بی‌تا.
  7. انصاری، محمدعلی، الموسوعة الفقهیة المیسرة و یلیها الملحق الاصولی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1415 ق.
  8. بحرانی، یوسف بن احمد، الدرر النجفیة من الملتقطات الیوسفیه، بیروت، شرکة دار المصطفی‹ لاحیاء التراث، 1423 ق.
  9. بخاری جعفی، ابوعبداللّٰه محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دار طوق النجاة، 1422 ق.
  10. حسینی جرجانی، سیدامیر ابوالفتح، تفسیر شاهی او آیات الاحکام، تهران، نوید، 1404 ق.
  11. حسینی طهرانی، سیدهاشم، توضیح المراد تعلیقة علی شرح تجرید الاعتقاد، تهران، مفید، 1356 ش.
  12. حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  13. خلّال، ابوبکر احمد بن محمد، احکام اهل الملل و الردة من الجامع لمسائل الامام احمد بن حنبل، تحقیق سید کسروی حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414 ق.
  14. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم بن عبدالعظیم، العروة الوثقی، قم، دار التفسیر ـ اسماعیلیان، 1419 ق.
  15. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن،چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1386 ش.
  16. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الرسائل العشر، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1414 ق.
  17. همو، المبسوط فی فقه الامامیه، چاپ سوم، تهران، المکتبة المرتضویه، 1387 ق.
  18. همو، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  19. عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مٶسسه معارف اسلامی، 1413 ق.
  20. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، قم، مٶسسه امام صادق‰، 1420 ق.
  21. عمانی، حسن بن علی بن ابی‌عقیل حذّاء، مجموعة فتاوی ابن ابی‌عقیل، قم، بی‌نا، بی‌تا.
  22. عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، تهران، افق، 1388 ش.
  • فیاض کابلی، محمداسحاق، تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی، قم، محلاتی، بی‌تا.
  1. قطب‌الدین راوندی، ابوالحسین سعید بن هبةاللّٰه، فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام، چاپ دوم، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1405 ق.
  2. کاسانی حنفی، علاءالدین ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، قاهره، دار الحدیث، 2018 م.
  3. کاظمی (فاضل جواد)، جواد بن سعد، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، تهران، کتابفروشی مرتضوی، بی‌تا.
  • کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  • مازندرانی خواجویی، محمداسماعیل بن حسین بن محمدرضا، الرسائل الفقهیه، تحقیق سیدمهدی رجایی، قم، دار الکتاب الاسلامی، 1411 ق.
  1. ماوردی، ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب بصری بغدادی، الاحکام السلطانیه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1406 ق.
  2. مشکینی، علی، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، قم، الهادی، 1371 ش.
  3. منتظری، حسین‌علی، کتاب الزکاة، چاپ دوم، قم، مرکز جهانی مطالعات اسلامی، 1409 ق.
  • موسوی بجنوردی، سیدحسن بن آقابزرگ، القواعد الفقهیه، تحقیق مهدی مهریزی، قم، الهادی، 1419 ق.
  1. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، ترجمه علی اسلامی، چاپ بیست و یکم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1425 ق.
  2. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، فقه العترة فی زکاة الفطره، تقریر سیدمحمدتقی حسینی جلالی، چاپ دوم، قم، چاپخانه نمونه، 1416 ق.
  3. همو، موسوعة الامام الخوئی، قم، مٶسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق.
  4. موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، جامع الاحکام الشرعیه، چاپ نهم، قم، المنار، بی‌تا.
  5. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، جامع الشتات (فارسی)، تصحیح مرتضی رضوی، تهران، کیهان، 1389 ش.
  6. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
  7. نمازی شاهرودی، علی، مستدرک سفینة البحار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.
  8. نووی، ابوزکریا محیی‌الدین یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذب (مع تکملة السبکی و المطیعی)، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.