واکاوی انگاره تعبد در کاشفیت اذان از وقت نماز

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

طلبه سطح 3 حوزه علمیه قم، دانش‌آموخته مرکز تخصصی فقه ائمه اطهار علیهم السلام ، قم، ایران

چکیده

اذان در میان آموزه‌های دینی علامتی است که بیانگر داخل شدن وقت نماز است. ازاین‌رو نزد مسلمانان از جایگاهی ویژه برخوردار است. در این میان، با مراجعه به کتب فقهی می‌توان به دو خوانش متفاوت از اذان و اثربخشی آن دست یافت؛ به‌طوری‌که بر وفق یک نگره، اذان به‌خودی‌خود خصوصیتی نداشته و اعتماد بر آن در پرتو اطمینانی است که برای مکلف حاصل می‌شود، بنابراین تنها زمانی می‌توان با اعتماد بر آن به نماز ایستاد که اطمینان از داخل شدن وقت حاصل شود. بر وفق نگره دیگر، اذان نهادی مستقل بوده و کاشفیت آن نسبت به داخل شدن وقت تعبدی است؛ بدین‌معنا که با شنیدن اذان می‌توان به نماز ایستاد. در این میان، با توجه به حضور شیعیان و اهل‌سنت در سرزمین‌های یکدیگر و لزوم حضور پرشکوه در مراسم عبادی، پرداختن به این بحث امری ضروری است. بدین‌منظور در پژوهش پیش رو که با تکیه بر گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و روش توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته است، چگونگی کاشفیت اذان از داخل شدن وقت نماز در منابع اسلامی مورد بازخوانی قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد که اذان نهادی مستقل است که کاشفیت آن از داخل شدن وقت نماز تعبدی بوده و می‌توان با تکیه بر آن وارد نماز شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Exploring the Concept of Taʿabbud (Arabic: تَعَبُّد, Compulsory Obedience) in Indicating Adhān (Arabic: أذان, Islamic Call to Prayer) from the Time of Ṣalāh (Arabic: صلاة, Prayer)

نویسنده [English]

  • Mahdi Ekhlasi Fardad
Level 3 student of Qom seminary; Graduate of the Specialized Center of Jurisprudence of ʾAʾimmah al-Aṭhār ʿAlayhim al-salām, Qom, Iran
چکیده [English]

Adhān (Arabic: أذان, Islamic Call to Prayer) is a sign among religious teachings that indicates the arrival of the time of prayer. Therefore, it has a special place among Muslims. Two different readings of adhān and its effectiveness in the meantime can be achieved by referring to jurisprudential books, so that according to an approach, adhān does not have any character in itself and trust in it is in the light of the certainty that it is achieved for the accountable (mukallaf). Therefore, it is only possible to say prayer with confidence in it when the certainty of the time is reached. According to another view, adhān is an independent institution and its indicating is relative to entering the taʿabbud (Arabic: تَعَبُّد, compulsory obedience) time of worship, meaning that you can stand up for prayer, when you hear adhān. it is essential to have this discussion considering the presence of Shīʿites and Sunnīs in each other’s lands and the necessity of a magnificent presence in religious ceremonies. For this purpose, in this study, which was based on library and descriptive-analytic method of gathering information, the method of indicating adhān from entering ṣalāh (Arabic: صَلاة, prayer) time in Islamic sources was re-read. The results show that adhān is an independent institution that its indication from entering the time of prayer is taʿabbud (Arabic: تَعَبُّد, compulsory obedience) and can be used to enter the prayer by relying on it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adhān (Arabic: أذان
  • Islamic call to prayer)
  • Ṣalāh times
  • Usages of the wise (Arabic: سیرة العقلاء)
  • Taʿabbud (Arabic: تَعَبُّد
  • Compulsory obedience)
  • State of tranquility (Arabic: اطْمِئنان
  • Iṭmʾnān)

مراجع

  1. ابن‌اثیر جزری، مجدالدین ابوالسعادات مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، تحقیق و تصحیح محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، قم، اسماعیلیان، بی‌تا.
  2. ابن‌منظور افریقی مصری، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، چاپ سوم، بیروت، دار الفکر ـ دار صادر، 1414ق.
  3. اراکی، محمدعلی، کتاب الصلاة، قم، دفتر معظم‌له، 1421ق.
  4. بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
  5. بدخش، محمدصادق، و محمد محمدرضایی، «بازپژوهی حجیت اطمینان»، فصلنامه فقه و اصول (مطالعات اسلامی سابق)، سال پنجاه و دوم، شماره 4 (پیاپی 123)، اسفند 1399ش.
  6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1378ش.
  7. جوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیه، بیروت، دار العلم للملایین، 1410ق.
  8. حائری یزدی، عبدالکریم، کتاب الصلاة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1404ق.
  9. حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409ق.
  10. حسینی خامنه‌ای، سیدعلی، غناء و موسیقی (متن درس خارج فقه رهبر معظم انقلاب اسلامی در موضوع غناء و موسیقی)، تهران، انقلاب اسلامی، 1398ش.
  11. حسینی روحانی، سیدمحمد، منتقی الاصول، تقریر سید عبدالصاحب حکیم، قم، چاپخانه امیر، 1413 ق.
  12. حسینی سیستانی، سیدعلی، منهاج الصالحین، چاپ پنجم، قم، دفتر آیةاللّٰه سیستانی، 1417ق.
  13. حمیری، نشوان بن سعید، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت، دار الفکر المعاصر، 1420ق.
  14. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، دمشق ـ بیروت، دار القلم ـ الدار الشامیه، 1412ق.
  15. سبحانی تبریزی، جعفر، ارشاد العقول الی مباحث الاصول، قم، مٶسسه امام صادق‰، 1424ق.
  16. صدر، سیدمحمدباقر، دروس فی علم الاصول، بیروت، دار الکتب اللبنانی، 1406ق.
  17. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
  18. طباطبایی حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، قم، دار التفسیر، 1416ق.
  19. طباطبایی حکیم، سیدمحمدتقی بن محمدسعید، الاصول العامة للفقه المقارن، چاپ دوم، قم، مجمع جهانی اهل‌بیتŒ، 1418ق.
  20. طباطبایی حکیم، سیدمحمدسعید، مصباح المنهاج ـ کتاب الصوم، قم، دار الهلال، 1425ق.
  21. طباطبایی قمی، سیدتقی، مبانی منهاج الصالحین، قم، قلم الشرق، 1426ق.
  22. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
  23. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، ذکری الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1419ق.
  24. عراقی، ضیاءالدین، نهایة الافکار، تقریر محمدتقی بروجردی نجفی، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
  25. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412ق.
  26. غروی اصفهانی (کمپانی)، محمدحسین، حاشیة کتاب المکاسب، تحقیق و تصحیح عباس محمد آل‌سباع قطیفی، قم، انوار الهدی، 1418ق.
  27. غروی نائینی، میرزا محمدحسین، فوائد الاصول، تقریر محمدعلی کاظمی خراسانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1376ش.
  28. غروی نائینی، میرزا محمدحسین، کتاب الصلاة، تقریر محمدعلی کاظمی خراسانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1411ق.
  29. فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ـ الاجتهاد و التقلید، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1414ق.
  30. فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ـ الصلاة، قم، مؤلف، 1408ق.
  31. فاضل موحدی لنکرانی، محمد، جامع المسائل، چاپ یازدهم، قم، امیر قلم، بی‌تا.
  32. فخلعی، محمدتقی، «پژوهشی در چیستی سیرۀ عقلا و نسبت آن با حکم عقل»، فصلنامه مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهل و دوم، شماره 1 (پیاپی 84)، بهار و تابستان 1389ش.
  33. فراهیدی، ابوعبدالرحمن خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، چاپ دوم، قم، هجرت، 1410ق.
  34. کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414ق.
  35. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
  36. گلپایگانی، سیدجمال‌الدین، کتاب الصلاة، قم، نور الولاء، 1439ق.
  37. محقق حلّی، نجم‌الدین ابوالقاسم جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر، قم، مؤسسة سیدالشهداء‰، 1407ق.
  38. محقق داماد، سیدمحمد، کتاب الصلاة، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
  39. محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمؤمن، ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1247ق.
  40. مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، چاپ دوم، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1427ق.
  41. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، الاجتهاد و التقلید، تهران، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1426ق.
  42. موسوی خمینی، سیدمصطفی، تحریرات فی الاصول، قم، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1418ق.
  43. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  44. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مٶسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418ق.
  45. موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ چهارم، قم، المنار، 1413ق.
  46. موسوی عاملی، سیدمحمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح عبادات شرائع الاسلام، بیروت، مؤسسة آلالبیتŒ، 1411ق.
  47. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی بن احمد بن عباس، رجال النجاشی (فهرست اسماء مصنفی الشیعه)، تحقیق سیدموسی شبیری زنجانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
  48. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
  49. نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1415ق.
  50. نوری طبرسی، حسین بن محمدتقی، خاتمة المستدرک، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1417ق.
  51. همدانی، رضا بن محمدهادی، مصباح الفقیه، قم، المؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث و مؤسسة النشر الاسلامی، 1416ق.
آموزه‌های فقه عبادی
دوره 3، شماره 5
دی 1401
صفحه 7-28

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار