واکاوی نذر صدقه دادن همۀ اموال از دیدگاه فقه امامیه

نوع مقاله : علمی ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 دانشیار، گروه علوم قرآن و فقه، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

شارع مقدس صدقه دادن مال به دیگران را برای نزدیک شدن به خداوند، امری پسندیده دانسته است، لذا صدقه‌ دادن مال می‌تواند متعلق نذر قرار بگیرد. با این حال، رجحان صدقه‌ دادن همۀ اموال و صحت نذر آن، مورد اختلاف واقع شده است. با مراجعۀ کتابخانه‌ای به منابع معتبر اسلامی و بهره‌گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی، از گونۀ اجتهادی، یافته‌ها حاکی از آن است که دیدگاه مشهور فقیهان امامیه، کراهت صدقه دادن همۀ اموال و انعقاد نذر آن است. برخی دیگر، میان حالت نیازمندی به مال و حالت بی‌نیازی قائل به تفصیل شده و در حالت نخست باطل، اما در حالت دوم صحیح دانسته‌اند. با این حال، از آن رهگذر که استحباب شرعی این کار ثابت نشده است و همچنین، با استناد به عمومات نصوص ناهی از اسراف و تبذیر در بخشش و حصول ضرر، مشقت و سر بار دیگران شدن، حرمتِ این‌گونه نذر بعید نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Vow to Give All Possessions as Charity from the Perspective of Imāmiyyah jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Faramarz Fakhr Ma’ani 1
  • Morteza Rahimi 2
1 PhD student in Jurisprudence and the Essentials of Islamic Law, Shiraz University, Shiraz, Iran.
2 Associate professor, Department of Quranic Sciences and Fiqh, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

The Sacred Lawgiver has observed giving wealth to others as charity for the sake of drawing closer to God a commendable act; therefore, giving wealth as charity can be the object of a vow (Arabic:نذر Nazr). However, the preferability of giving all one's property as charity and the validity of a vow to do so have been a matter of dispute. Through library research of reliable Islamic sources and utilizing a descriptive-analytical method of ijtihadi( Islamic juristic/ Islamic legal reasoning) type, the findings indicate that the view of the well-known Imamiyyah jurists is the disliked nature of donating all wealth as charity and the invalidity of making a vow for it. Some others have differentiated between the state of needing wealth and the state of being sufficiency, considering it (the vow to give all wealth) invalid in the former case but valid in the latter. and also, by citing the general principles presented by the Islamic texts prohibiting extravagance and squandering in giving, and the occurrence of harm , hardship and becoming a burden on others, the prohibition of this type of vow is not unlikely.

کلیدواژه‌ها [English]

  • making a vow
  • giving charity
  • charity
  • charity of all Property

مراجع

  1. قرآن مجید، مترجم ناصر مکارم شیرازی، (1373ش)، چاپ دوم، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
  2. نهج البلاغه، مترجم ناصر مکارم شیرازی، (1384ش)، قم، مدرسة الإمام علی بن ابی‌طالب(ع).
  3. آل‌عصفور، حسین بن محمد، (1410ق)، عیون الحقائق الناظرة فی تتمة الحدائق الناضره، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  4. ابن‌ابی‌جمهور احسایی، (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیه، قم، دار سید الشهداء للنشر.
  5. ابن‌منظور، محمد بن مکرّم، (1414ق)، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
  6. ابن‌داوود، (1383ش)، رجال ابن‌داوود، تهران، دانشگاه تهران.
  7. ابوجیب، سعدی، (1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، چاپ دوم، دمشق، دارالفکر.
  8. اردبیلی، احمد بن محمد، (1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  9. اردبیلی، احمد بن محمد، (بی‌تا)، زبدة البیان، تهران، المکتبة المرتضویة.
  10. استرآبادی، محمدامین، (1426ق)، الفوائد المدنیة و بذیله الشواهد المکیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  11. انصاری، مرتضی، (1415ق)، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  12. ایروانی، باقر، (1432ق)، دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیه، قم، مؤسسه الفقه للطباعة و النشر.
  13. بحرانی، یوسف بن احمد، (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  14. بحرانی، یوسف بن احمد، (1423ق)، الدرر النجفیة من الملتقطات الیوسفیه، بیروت، دارالمصطفی لإحیاء التراث.
  15. برقی، احمد بن محمد، (1371ق)، المحاسن، چاپ دوم، قم، دارالکتب الإسلامیة.
  16. بروجردی، حسین، (1429ق)، جامع أحادیث الشیعه، تهران، انتشارات فرهنگ سبز.
  17. بهجت، محمدتقی، (1426ق)، جامع المسائل، چاپ دوم، قم، دفتر معظم‌له.
  18. جمعی از پژوهشگران، زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی، (1417ق)، معجم فقه الجواهر، بیروت، الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع.
  19. حائری طباطبایی، سید علی، (1418ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل‌البیت.
  20. حسینی روحانی، سید صادق، (1412ق)، فقه الصادق†، قم، دارالکتاب - مدرسه امام صادق(ع).
  21. حسینی سیستانی، سید علی، (1417ق)، منهاج الصالحین، چاپ پنجم، قم، دفتر حضرت آیت‌الله سیستانی.
  22. حسینی عاملی، سید جواد، (1419ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة (ط - الحدیثة)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  23. حر عاملی، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل‌البیت.
  24. حلی، شمس‌الدین محمد بن شجاع، (1424ق)، معالم الدین فی فقه آل‌یاسین، قم، مؤسسه امام صادق(ع).
  25. حلی، یحیی بن سعید، (1405ق)، الجامع للشرائع، قم، مؤسسه سیدالشهداء علمیة.
  26. حمیری، نشوان بن سعید، (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت، دارالفکر المعاصر.
  27. خمینی، سید روح‌الله، (1421ق)، کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  28. خوانساری، سید احمد، (1405ق)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، چاپ دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
  29. خویی، سید ابوالقاسم، (بی‌تا)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، بی‌جا، بی‌نا.
  30. حائری طباطبایی، سید علی، (1418ق)، موسوعة الإمام الخوئی، قم، مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی.
  31. زارعی سبزواری، عباسعلی، (1430ق)، القواعد الفقهیة فی فقه الإمامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  32. سبزواری، سید عبدالأعلی، (1413ق)، مهذب الأحکام، چاپ چهارم، قم، المنار.
  33. سیوری، مقداد بن عبدالله، (1425ق)، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، مرتضوی.
  34. شهید اول، محمد بن مکی، (1417ق)، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  35. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیة.
  36. صانعی، یوسف، (1387ش)، مجمع المسائل استفتائات، چاپ چهاردهم، قم، میثم تمار.
  37. طباطبایی، سید محمدحسین، (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
  38. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، (1414ق)، تکملة العروة الوثقی، قم، کتاب‌فروشی داوری.
  39. طوسی، محمد بن حسن، (بی‌تا)، الفهرست، نجف، المکتبة الرضویة.
  40. طوسی، محمد بن حسن، (1407ق)، تهذیب الأحکام، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة.
  41. طوسی، محمد بن حسن، (1427ق)، رجال طوسی، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  42. طوسی، محمد بن حسن، (1408ق)، الوسیلة إلی نیل الفضیله، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  43. عبدالرحمن، محمود، (بی‌تا)، معجم المصطلحات و الألفاظ، بی‌جا.
  44. علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1410ق)، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  45. علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1411ق)، إیضاح الإشتباه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به حوزه علمیه قم.
  46. علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة (ط - الحدیثة) ، قم، مؤسسه امام صادق(ع).
  47. علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1381ق)، رجال العلامه، چاپ دوم، نجف، بی‌نا.
  48. علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  49. علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1412ق)، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة.
  50. علوان، نعمت‌الله بن محمود، (1999م)، الفواتح الإلهیة و المفاتح الغیبیه، قاهره، دار رکابی للنشر.
  51. فیض کاشانی، محمدمحسن، (بی‌تا)، مفاتیح الشرائع، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  52. قرشی، علی‌اکبر، (1371ش)، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
  53. کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر، (1422ق)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء (ط - الحدیثة) ، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  54. کاظمی، فاضل جواد، (بی‌تا)، مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، بی‌جا.
  55. کرکی، علی بن حسین، (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم، مؤسسه آل‌البیت.
  56. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی (ط - الإسلامیة)، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیة.
  57. مازندرانی، محمدصالح، (1382ق)، شرح الکافی، تهران، المکتبة الإسلامیة.
  58. مازندرانی، محمدهادی بن محمدصالح، (1429ق)، شرح فروع الکافی، قم، دارالحدیث للطباعة و النشر.
  59. مامقانی، عبدالله، (1350ق)، نهایة المقال فی تکملة غایة الآمال، قم، مجمع الذخائر الإسلامیة.
  60. مجلسی، محمدباقر، (1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، چاپ دوم، تهران، دارالکتب الإسلامیة.
  61. مجلسی، محمدباقر، (1406ق)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  62. مدنی کاشانی، رضا، (1411ق)، براهین الحج للفقهاء و الحجج، چاپ سوم، کاشان، حوزه علمیه آیت‌الله مدنی کاشانی.
  63. مشکینی، میرزا علی، (بی‌تا)، مصطلحات الفقه، بی‌جا.
  64. مغنیه، محمدجواد، (1421ق)، الفقه علی المذاهب الخمسه، بیروت، دار التیار الجدید.
  65. مؤمن، محمد، (1425ق)، الولایة الإلهیة الإسلامیة و الحکومة الإسلامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  66. مکارم شیرازی، ناصر، (1421ق)، الأمثل، قم، مدرسه امام امیرالمؤمنین(ع).
  67. موسوی عاملی، محمد بن علی، (1411ق)، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  68. نائینی، محمدحسین، (1413ق)، المکاسب و البیع، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  69. نجفی، محمدحسن، (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  70. هاشمی شاهرودی، محمود، (1423ق)، موسوعة الفقه الإسلامی طبقاً لمذهب أهل‌البیت‰، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
  71. هندی، محمد بن حسن، (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
آموزه‌های فقه عبادی
دوره 4، شماره 6
تیر 1402
صفحه 83-110

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار