نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

• حسن دلاوری ¹
• کاظم ابراهیم‌زاده بخت‌آباد ²

¹ مدرس سطح عالی حوزۀ علمیۀ خراسان و مدرس دانشگاه شهید مطهری، مشهد، ایران.

² مدرس سطح عالی حوزۀ علمیۀ خراسان، مشهد، ایران.

چکیده

تحلیل روش اجتهادی، آن‌هم به شکل مقایسه‌ای، یکی از انواع روش‌های پژوهشی مدرن، کارآمد و محبوب در جامعۀ علمی در حال حاضر است. لذا پژوهش حاضر به نحو مشخص، با هدف تبیین روش اجتهادی امام خمینی(ره) و محقق خویی(ره) و نیز تبیین نحوۀ استنباط احکام توسط این دو فقیه صورت گرفته است. پژوهش فرارو با روش تحلیلی و توصیفی در کتاب الخلل‌ فی‌ الصلاةِ امام‌خمینی(ره) و مباحث الخلل‌ فی‌ الصلاةِ موسوعۀ محقق خویی(ره) به استقرا پرداخته و با به دست آوردن روش هر یک از این دو اندیشمند، طی تحلیل و تطبیق انجام‌شده نشان داده که فرایند و بهره‌گیری ایشان از قواعد فقهی و اصولی در استنباط احکام با یکدیگر متفاوت است، هرچند برایند فتوا در خیلی از مواقع یکی است. نقطۀ ثقل در عمل استنباط در روش تطبیقی محقق خویی(ره) تمرکز بر قاعده و تطبیق قاعده است. مقصود از قاعده، اعم از قاعدۀ اصولی، فقهی و رجالی است و مقصود از تمرکز بر تطبیق آن، التزام قاطع و آشکار نسبت به نتیجۀ آن و پایبندی به مُرّ این نتیجه است. این در حالی است که نقطۀ ثقل در روش تحلیلی امام خمینی(ره) در استنباط توجه به تمام قواعد و کوشش برای تجمیع آنها و راه یافتن از رهگذر این تجمیع به صدور فتوا در امور شرعی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که امام خمینی(ره) غالباً از روش تحلیلی و محقق خویی(ره) غالباً از روش تطبیقی بهره برده‌ و چنین نیست که این دو فقیه، صد‌درصد از یک روش مشخص استفاده کرده باشند.

کلیدواژه‌ها

• روش اجتهادی
• روش امام خمینی(ره)
• روش محقق خویی(ره)
• روش تحلیلی
• روش تطبیقی

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Ijtihadi Method of Imam Khomeini and Grand Jurist Ayatollah Khoei with Emphasis on the Book 'Al-Khilal Fi Al-Salah' (The Deficiencies in Prayer)

نویسندگان [English]

• Hasan Delavari ¹
• kazem Ibrahimzadeh Bakhtabad ²

¹ Lecturer at Advanced Level of al-Ḥawza al-ʿIlmīyya & Lecturer at Motahhari University.

² Lecturer at Advanced Level of al-Ḥawza al-ʿIlmīyya, Mashhad, Iran.

چکیده [English]

Analyzing the Ijtihadi method (Islamic juristic/ Islamic legal reasoning), especially in a comparative manner, is one of the modern, efficient, and popular research methods in the current academic community. Based on this, the present research is specifically aimed at explaining the ijtihad method of Imam Khomeini and Ayatollah Khu’i, as well as clarifying the way in which these two Islamic jurists have derived legal rulings. The present research, using an analytical and descriptive method, has inductively studied the book of al-Khalal fi al-Salat (Arabic:الخلل فی الصلاه) by Imam Khomeini and the discussions on al-Khalal fi al-Salat in the encyclopedia of Muhaqqiq Khoei . By extracting the method of each of these two scholars through the analysis and comparison conducted, it has been determined that their process and utilization of jurisprudential and usuli (principles of jurisprudence) rules in the method of deriving rulings are different from each other, although the outcome of the fatwa (legal opinion) is often the same. The focal point in the process of derivation in the comparative method of Ayatollah Khu’i is the focus on the rule and the application of the rule. By rule, it is meant broadly  encompassing usuli (principles of jurisprudence), fiqhi (jurisprudential), and rijali (relating to the science of narrators) rules. And the purpose of focusing on its application (of the rule) is a decisive and completely clear commitment to its result and adherence to the exact(essential/core) outcome. While the central point in the analytical method of Imam Khomeini (RA) in the process of deriving rulings (istinbāṭ) is attention to all rules and striving to combine them, and finding a way, through this combination, to issue fatwas (legal opinions) on religious matters. The findings of the research indicate that Imam Khomeini predominantly has employed the analytical method, while Ayatollah Khu’i predominantly  has used the comparative method. It is not the case that each of these two jurists exclusively(completely) relied on one specific method.

کلیدواژه‌ها [English]

• ijtihad method
• Imam Khomeini's method
• Muhaqqiq Khoei's method
• analytical method
• comparative method