نوع مقاله : علمی ترویجی
نویسندگان
1 طلبۀ سطح 4 حوزۀ علمیۀ خراسان، مشهد، ایران؛ دادیار دادسرای عمومی و انقلاب مشهد مقدس. مشهد، ایران.
2 استادیار، گروه علوم قرآنی و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.
چکیده
فقیهان بلوغ را یکی از شرایط عامۀ تکلیف دانستهاند. در این راستا، بحثی در مورد کودکان ممیزی که هنوز به بلوغ نرسیدهاند مطرح شده است که آیا اعمال عبادی آنان صرفاً تمرینی است یا عملی شرعی محسوب میشود؟ در این مقاله، پس از ذکر نظریات مختلف، به بررسی تفصیلی دو نظریۀ مشروعیت و عدم مشروعیت عبادات کودکان پرداخته شده و ادلۀ هر یک، همراه با نقد و نظر فقهی، بررسی گردیده است. همچنین، تمرکز ویژهای بر روایات مرتبط با این موضوع شده، زیرا با وجود کثرت روایات که منشأ احکام شرعیاند، تاکنون این روایات بهطور جامع دستهبندی و بررسی عمیق نشدهاند و بهصورت خام در کتب روایی موجودند. در این نوشتار، سعی شده است تا با تجمیع، تبویب و استدلال از این روایات، به تحلیل موضوع پرداخته شود. در این مقاله که با روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته است، پس از بررسی فقهی ادله و نقد و تحلیل آنها، به این نتیجه رسیدهایم که دیدگاه عدم الزامآوری تکالیف برای کودکان، در عین مشروعیت عبادات برای آنان، دارای ادلهای محکم و متقن میباشد.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Analytical Examination of Shia Narrations and Jurisprudential Opinions on the Legitimacy of Children's Acts of Worship
نویسندگان [English]
- Hamid Reza Yaghmaei 1
- Sayyed Ali Sajjadizadeh 2
1 level 4 Seminary Student at Ḥawza ʿIlmīyya Khorasan, Iran.; Deputy Prosecutor of the Public and Revolutionary Prosecutor's Office of Mashhad, Mashhad, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Quranic Sciences and hadith, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.
چکیده [English]
Shia Jurists (Arabic: فقهاfuqaha) regard puberty one of the general conditions for the Islamic religious obligation. In this context, a debate arises concerning discerning children who have not yet reached puberty whether their ritual acts are merely preparatory training or should be considered valid religious practices in sharīʿah (Arabic: شریعة) terms. After stating diverse scholarly positions, this study has conducted the detailed study of the two theories” legitimacy and illegitimacy of children’s acts of worship and has reviewed the evidence of these two theories alongside juristic critique and analysis. Additionally, special attention has been given to the relevant narrations (riwāyāt) on this subject, as despite the abundance of narrations being sources of sharīʿa rulings these narrations have not yet been comprehensively classified or subjected to in-depth analysis, and remain in their raw form within existing ḥadīth collections. This note has endeavored to compile, categorize, and reason from these narrations to examine the subject. This note which has been organized through a descriptive-analytical methodology demonstrates after Islamic jurisprudential examination, critique and analysis of the evidence that the view affirming the non-obligatory nature of religious duties for children, while simultaneously recognizing the legitimacy of their ritual practices, is substantiated by robust and conclusive evidence.
کلیدواژهها [English]
- Legitimacy of a child’s worship
- legitimacy children’s ritual acts
- obligation of prayer for children
- preparatory nature of rituals
- ابنبابویه، محمد بن علی، (۱۴۰۴ هـ.ق)، الخصال، تهران: کتابخانه اسلامیه.
- ابنمنظور، محمد بن مکرّم، (۱۴۰۵ هـ.ق)، لسان العرب، قم: نشر ادب حوزه.
- بجنوردی، سید میرزا حسن موسوی، (۱۳۱۹ هـ.ق)، القواعد الفقهیة، نجف: ادب.
- بحرانی، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم، (۱۴۰۵ هـ.ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
- حکیم، سید محسن طباطبایی، (۱۴۱۶ هـ.ق)، مستمسک العروة الوثقى، قم: مؤسسة دار التفسیر.
- حلّی، محقق، نجمالدین جعفر بن حسن، (۱۴۰۸ هـ.ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- حلّی، محقق، نجمالدین جعفر بن حسن، (۱۴۰۷ هـ.ق)، المعتبر فی شرح المختصر، قم: مؤسسه سید الشهداء.
- خوئی، ابوالقاسم، (۱۳۵۲ ش)، أجود التقریرات، قم: مطبعة العرفان.
- خوئی، ابوالقاسم، (بیتا)، مصباح الفقاهة، نجف: ادب.
- شاهرودی، سید محمود بن علی حسینی، (بیتا)، کتاب الحج، قم: مؤسسه انصاریان.
- شریف مرتضی، علی بن حسین موسوی، (۱۴۰۵ هـ.ق)، رسائل، قم: دارالقرآن الکریم.
- شهید اول، محمد بن مکی، (۱۴۱۲ هـ.ق)، الدروس الشرعیة، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
- شهید ثانی، زینالدین عاملی، (۱۴۱۴ هـ.ق)، مسالک الأفهام فی شرح شرائع الإسلام، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
- صدر، محمدباقر، (۱۴۱۷ هـ.ق)، بحوث فی علم الأصول (چاپ دوم)، قم: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
- طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، (۱۴۰۹ هـ.ق)، العروة الوثقى، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
- طباطبایی حکیم، محمدسعید، (۱۴۲۸ هـ.ق)، الکافی فی أصول الفقه، بیروت: دار الهلال.
- طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن، (۱۳۹۰ هـ.ق)، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
- طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن، (۱۴۰۷ هـ.ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
- طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن، (۱۳۸۷ هـ.ق)، المبسوط، تهران: المکتبة المرتضویة.
- عاملی، محمد بن علی موسوی، (۱۴۱۱ هـ.ق)، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، قم: مؤسسه آلالبیت.
- حسینی روحانی، سید صادق، (۱۴۱۲ هـ.ق)، فقه الصادق(ع)، بیجا: مدرسة الإمام الصادق.
- حلّی (فخر المحققین)، محمد بن حسن بن یوسف، (۱۳۸۷ هـ.ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
- حلّی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، (۱۴۱۴ هـ.ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آلالبیت.
- حلّی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، (۱۴۱۳ هـ.ق)، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
- خمینی، روحالله؛ فاضل موحدی لنکرانی، محمد؛ خامنهای، علی؛ گلپایگانی، محمدرضا؛ خوئی، ابوالقاسم؛ تبریزی، جواد؛ مکارم شیرازی، ناصر؛ بهجت، محمدتقی؛ صافی گلپایگانی، لطفالله؛ اراکی، محمدعلی؛ سیستانی، علی؛ شبیری زنجانی، موسی؛ نوری همدانی، حسین، (۱۳۸۱)، توضیح المسائل مراجع، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه، دفتر انتشارات اسلامی.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، (۱۴۰۹ هـ.ق)، العین، قم: مؤسسه دارالهجرة.
- فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (۱۴۲۴ هـ.ق)، قاموس المحیط، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- عاصف افتخاری، محمد، (بهار و تابستان ۱۳۹۹)، بررسی مشروعیت عبادات کودکان نابالغ از منظر فقه اهلبیت، دوفصلنامه علمی - تخصصی خانواده در آینه فقه، شماره ۵.
- کلینی، ابوجعفر، محمد بن یعقوب، (۱۴۰۷ هـ.ق)، الکافی (چاپ چهارم)، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
- مجلسی (علامه)، محمدباقر اصفهانی، (۱۴۱۰ هـ.ق)، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
- محقق داماد، سید مصطفی، (۱۴۰۶ هـ.ق)، قواعد فقه (محقق داماد) (چاپ دوازدهم)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محمدزاده رهنی، محمدرضا، (پاییز ۱۳۹۰)، بررسی مشروعیت عبادات کودکان از دیدگاه فقه امامیه، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات حقوق اسلامی، شماره ۲۵.
- مقدادی داوودی، مهدی، (بهار ۱۳۹۸)، بررسی احکام وضعی و تکلیفی صبیان از نگاه فقه امامیه، پژوهشهای فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره ۲.
- مغربی، ابو حنیفه، نعمان بن محمد تمیمی، (۱۳۸۵ هـ.ق)، دعائم الإسلام، قم: مؤسسه آلالبیت.
- نجفی، صاحب جواهر، محمد حسن، (۱۴۰۴ هـ.ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- نراقی، ملا محمدمهدی بن ابیذر، (۱۴۱۵ هـ.ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسه آلالبیت.
- نوری، محدث، میرزا حسین، (۱۴۰۸ هـ.ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسه آلالبیت.
- نراقی، ملا احمد بن محمدمهدی، (۱۴۱۷ هـ.ق)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.