نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران؛ استاد درس خارج حوزۀ علمیۀ خراسان، مشهد، ایران.

2 سطح چهار، حوزۀ علمیۀ خراسان، مشهد، ایران.

چکیده

احرام یکی از ارکان عمره مفرده، عمره تمتع و حج واجب است و یکی از چالش‌های مهم، ترک احرام حج و عمره از میقات به دلیل جهل یا نسیان می‌باشد. این مقاله با روش توصیفی–تحلیلی در پی پاسخ‌گویی به این مسئله برآمده و به این نتیجه رسیده است که اگر عمره‌گزار بداند میقات کجاست و عالماً احرام را ترک کند، عمره‌اش باطل می‌شود؛ اما اگر از روی جهل یا نسیان احرام را ترک نماید، در صورتی که امکان بازگشت به میقات برای او وجود داشته باشد، باید برگردد، چه داخل حرم شده باشد یا نه. اگر امکان بازگشت ندارد، در صورتی که هنوز وارد حرم نشده است، باید از همان‌جا محرم شود و اگر داخل حرم است، چنانچه به اعمال عمره یا حج تمتع می‌رسد، باید از حرم خارج گردد و در غیر این صورت، از نزدیک‌ترین محل به میقات محرم شود. اگر این نیز مقدور نبود، از همان‌جا که متذکر شد، باید محرم شود. درباره تأخیر یا ترک احرام از میقات دو نظریه وجود دارد: بر اساس نظریه نخست، حج‌گزار به دلیل تأخیر در احرام از میقات از نظر تکلیفی مرتکب معصیت شده است، ولی از نظر وضعی حج او صحیح می‌باشد. در نظریه دوم، اگر احرام از میقات عمداً ترک شده و امکان احرام از خود میقات وجود نداشته باشد، حج آن سال باطل است و در صورت استطاعت، حج‌گزار باید آن را اعاده کند و اگر مستطیع نباشد، اعاده لازم نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Impact of Knowledge, Ignorance, and Forgetfulness on the Jurisprudential Rulings Concerning Mīqāt

نویسندگان [English]

  • Reza Hagh panah 1
  • Seyed Mohammad Reza Ghasemian 2

1 Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Razavi Islamic Sciences University, Mashhad, Iran; Lecturer of Advanced Level of Khorasan Seminary, Mashhad, Iran.

2 Level Four, Khorasan Seminary, Mashhad, Iran.

چکیده [English]

OIhram is one of the pillars of Umrah, Hajj al-Tamattu', and the obligatory Hajj. One of the major challenges is the abandonment of Ihram at the Mīqāt due to ignorance or forgetfulness. This article, using descriptive and analytical methods, addresses these challenges. The findings show that if a pilgrim knows where the Mīqāt is and deliberately abandons Ihram, their Umrah is invalidated. However, if Ihram is abandoned due to ignorance or forgetfulness, the pilgrim must return to the Mīqāt if possible, whether or not they have entered the sanctuary (haram). If returning is not possible and the pilgrim is outside the haram, they should assume Ihram from their current location. If inside the haram and intending to perform Umrah or Hajj al-Tamattu', they must exit the haram to assume Ihram. Otherwise, the pilgrim should assume Ihram from the closest point to the Mīqāt, and if that is not possible, from their current location. Regarding delay or abandonment of Ihram at the Mīqāt, two views exist: in the first, the pilgrim commits a sin by delaying Ihram but their Hajj remains valid; in the second, deliberate abandonment invalidates the Hajj for that year, and the pilgrim must repeat the Hajj if capable. If not capable (mustatī), repetition is not obligatory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mīqāt
  • Knowledge (ʿIlm)
  • Ignorance (Jahl)
  • Forgetfulness (Nisyān)
  • Principles of Abandoning Ihram
  1. قرآن کریم.
  2. ابن ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین. (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة. قم، چاپ اول.
  3. ابن بابویه قمی، محمد بن علی شیخ صدوق. (1418ق). الهدایة فی الأصول و الفروع. قم: مؤسسة امام هادی(ع)، چاپ اول.
  4. ابن بابویه قمی، محمد بن علی شیخ صدوق. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: چاپ دوم.
  5. ابن حمزه طوسی، محمد بن علی. (1408ق). الوسیلة إلى نیل الفضیلة. قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی (ره)، چاپ اول.
  6. ابن حَیّون، نعمان بن محمد مغربی. (1385ق). دعائم الإسلام. قم: چاپ دوم.
  7. ابن فارس، احمد بن فارس. (1404ق). معجم مقاییس اللغة. قم: چاپ اول.
  8. ابن منظور، ابوالفضل. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع – دار صادر، چاپ سوم.
  9. احمدی میانجی، علی. (1426ق). مکاتیب الأئمة(ع). قم: چاپ اول.
  10. اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول.
  11. افتخاری گلپایگانی، علی. (1428ق). آراء المراجع فی الحج. قم: نشر مشعر، چاپ دوم.
  12. انصاری، مرتضی بن محمدامین. (1410ق). کتاب المکاسب (المحشی) . قم: مؤسسه مطبوعاتی دارالکتاب، چاپ سوم.
  13. تبریزی، جواد بن علی. (1423ق). التهذیب فی مناسک العمرة و الحج. قم: دار التفسیر، چاپ اول.
  14. جرجانی، علی بن محمد. (1425ق). کتاب التعریفات. بیروت: دارالفکر، چاپ اول.
  15. جوهری، اسماعیل بن حماد. (1410ق). الصحاح – تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین، چاپ اول.
  16. حر عاملی، محمد بن حسن. (1418ق). الفصول المهمة فی أصول الأئمة (تکملة الوسائل) . قم: چاپ اول.
  17. حر عاملی، محمد بن حسن. وسائل الشیعة. قم: چاپ اول، 1409ق.
  18. حر عاملی، محمد بن حسن. (1414ق). هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة(ع). مشهد: چاپ اول.
  19. حکیم، سید محسن. (1416ق). مستمسک العروة الوثقى. قم: مؤسسة دار التفسیر، چاپ اول.
  20. حکیم، سید محسن. (1410ق). منهاج الصالحین (المحشی) . بیروت: دار التعارف للمطبوعات، چاپ اول.
  21. حلّی، ابن ادریس. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
  22. حلّی، جعفر بن حسن. (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر. قم: مؤسسه سید الشهداء(ع)، چاپ اول.
  23. حلّی، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم.
  24. حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
  25. حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی. (1982م). نهج الحقّ و کشف الصدق. بیروت: چاپ اول.
  26. خویی، سید ابوالقاسم. (1437ق). بحوث فی شرح مناسک الحج. مقرر: سید محمدرضا سیستانی. بیروت: دار المؤرخ العربی، چاپ دوم.
  27. خویی، سید ابوالقاسم. (1416ق). معتمد العروة الوثقى. قم: منشورات مدرسة دار العلم – لطفی، چاپ دوم.
  28. خویی، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی (ره)، چاپ اول.
  29. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1374ش). مفردات ألفاظ القرآن. تهران: چاپ دوم.
  30. روحانی، سید صادق. (1412ق). فقه الصادق(ع). قم: دارالکتاب – مدرسه امام صادق(ع)، چاپ اول.
  31. روحانی، سید محمد. (1419ق). المرتقى إلى الفقه الأرقى – کتاب الحج. تهران: مؤسسة الجلیل للتحقیقات الثقافیة (دار الجلیل)، چاپ اول.
  32. سبحانی تبریزی، جعفر. (1424ق). الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء. قم: مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول.
  33. سبزواری، سید عبدالأعلى. (1413ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسه المنار – دفتر حضرت آیت‌الله، چاپ چهارم.
  34. سلاّر دیلمی، حمزة بن عبدالعزیز. (1404ق). المراسم العلویة و الأحکام النبویة. قم: منشورات الحرمین، چاپ اول.
  35. صافی گلپایگانی، لطف‌الله. (1423ق). فقه الحج. قم: مؤسسة حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، چاپ دوم.
  36. طباطبائی حائری، سید علی بن محمد. (1418ق). ریاض المسائل (ط – الحدیثة) . قم: مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول.
  37. طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چاپ سوم.
  38. طوسی، محمد بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ دوم.
  39. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان). تهران: چاپ چهارم.
  40. عاملی، زین‌الدین بن علی شهید ثانی. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرایع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول.
  41. عاملی ترحینی، سید محمد حسین. (1427ق). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة. قم: دار الفقه للطباعة و النشر، چاپ چهارم.
  42. عاملی، محمد بن حسین. (1408ق). مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین. با تعلیقات الخواجوئی. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ دوم.
  43. عاملی، محمد بن علی. (1411ق). مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرایع الإسلام. بیروت: مؤسسة آل‌البیت(ع)، چاپ اول.
  44. عاملی، محمد بن مکی شهید اول. (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم.
  45. عاملی، میر سید احمد علوی. مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار. قم: مؤسسة اسماعیلیان، چاپ اول.
  46. عریضی، علی بن جعفر. (1409ق). مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع)، چاپ اول.
  47. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. قم: بی‌نا، چاپ دوم.
  48. فیض کاشانی، محمد محسن بن شاه مرتضی. (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی(ع)، چاپ اول.
  49. قمی طباطبایی، سید حسن. (1415ق). کتاب الحج. قم: مطبعة باقری، چاپ اول.
  50. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی (ط – الإسلامیة). تهران: بی‌نا، چاپ چهارم.
  51. گلپایگانی، سید محمدرضا. (1403ق). کتاب الحج. قم: دارالقرآن الکریم، چاپ اول.
  52. لنکرانی، محمد فاضل. (1418ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة – الحج. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، چاپ دوم.
  53. مازندرانی خاتون‌آبادی، (محمد) اسماعیل خواجویی. (1413ق). الفوائد الرجالیة. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة، چاپ اول.
  54. مجلسی، محمدباقر. (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. قم: بی‌نا، چاپ اول.
  55. مجلسی، محمدباقر. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. تهران: بی‌نا، چاپ دوم.
  56. مجلسی، محمدتقی. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور.
  57. محمود، عبدالرحمان. (بی‌تا). معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة. بی‌نا.
  58. محمودی، محمدرضا. (1429ق). مناسک حج (محشی). تهران: بی‌نا، چاپ اول.
  59. مشکینی، میرزا علی. (بی‌تا). مصطلحات الفقه. بی‌نا.
  60. مصطفوی، حسن. (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. بیروت – قاهره – لندن: بی‌نا، چاپ سوم.
  61. مصطفوی، سیدمحمدکاظم. (1421ق). القواعد – مائة قاعدة فقهیة. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ چهارم.
  62. مغنیه، محمدجواد. (1421ق). فقه الإمام الصادق(ع). قم: مؤسسه انصاریان، چاپ دوم.
  63. ملکی اصفهانی، مجتبی. (1379ش). فرهنگ اصطلاحات اصول. قم: نشر عالمه، چاپ اول.
  64. موسوی خمینی، سید روح‌الله. تحریر الوسیلة. قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول.
  65. موسوی، سیدصمدعلی. (1392ق). القواعد الفقهیة فی کتاب تفصیل الشریعة. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، چاپ اول.
  66. مؤسسه دائرة المعارف الفقه الإسلامی. (بی‌تا). فرهنگ فقه فارسی. بی‌نا.
  67. نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
  68. نراقی، مولی احمد بن محمدمهدی. (1415ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسه آل‌البیت(ع)، چاپ اول.
  69. یزدی، سیدمحمدکاظم طباطبایی. العروة الوثقى مع تعلیقات الفاضل. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، چاپ اول.
  70. یزدی، سیدمحمدکاظم طباطبایی. (1409ق). العروة الوثقى. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم