نوع مقاله : علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه حقوق و فقه مقارن، دانشکده مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
2 سطح 4 حوزه علمیه قم، قم، ایران
3 کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآنی، مؤسسه ره‌پویان سیدالشهدا، قم، ایران.
چکیده
شریعت اسلامی افزون بر مناسبات عبادی، ابعاد اقتصادی و اجتماعی زندگی انسان را نیز سامان می‌دهد و نسبت به کسب و مصرف اموال حساسیت ویژه دارد. یکی از مسائل مهم در این حوزه، اموال حلال مخلوط به حرام است که مالک و مقدار آن نامعلوم می‌باشد. در چنین حالتی، و برای تطیهر مال و برائت ذمه، مکلف با دو مسئله اساسی مواجه است، نخست آنکه چه مقدار از مال جداسازی شود، و دوم اینکه با مقدار جداسازی‌شده چه اقدامی نماید. این پژوهش با روشی توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی و مقایسه دیدگاه‌های فقهای امامیه و اهل‌سنت در این زمینه پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که دوازده نظریه توسط فقها بیان شده است، از جمله رهاسازی، صدقه دادن، سپردن به بیت‌المال، صرف در مصالح عامه، و پرداخت خمس. در میان این آرا، نظریه تصدق در هر دو مکتب، و نظریه خمس در فقه امامیه، از پشتوانه نصوص معتبر و انسجام بیشتری برخوردارند؛ در حالی‌که دیدگاه‌هایی مانند رهاسازی فاقد کارآمدی عملی‌اند. با وجود این تفاوت‌ها، همه مذاهب اسلامی بر اصل مشترک لزوم اجتناب از تصرف شخصی در اموال مشکوک و ضرورت تطهیر آن تأکید دارند؛ اصلی که می‌تواند زمینه‌ساز گفت‌وگوی فقهی و تقریب میان مذاهب اسلامی باشد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Approaches to Purifying Lawful Wealth Mixed with Illicit: A Comparative A Comparative Study in Imamiyya and Sunni Jurisprudence
نویسندگان [English]
- Seyed Mostafa Tabatabai 1
- Reza Andalibi 2
- Zahra Eshghi 3
1 Assistant Professor, Department of Comparative law and jurisprudence, Faculty of Islamic Denominations, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 4th Level, Qom Islamic Seminary, Qom, Iran
3 Ms in Quranic Interpretation and Sciences, Seyyed al-Shohada Institute, Qom, Iran.
چکیده [English]
Islamic Sharia not only regulates devotional relationships but also organizes the economic and social dimensions of human life, showing particular sensitivity toward the acquisition and consumption of wealth. One significant issue in this domain concerns property that constitutes a mixture of lawful (halal) and unlawful (haram) assets, when the owner and exact amount of the unlawful portion are unknown. In such cases, the individual faces two fundamental problems in order to purify their wealth and absolve their responsibility: first, determining how much of the wealth should be separated; and second, deciding what should be done with the separated portion. This research, employing a descriptive-analytical method, examines and compares the viewpoints of Imami and Sunni jurists on this matter. The findings indicate that twelve distinct theories have been proposed by jurists, including relinquishing the property, charitable donation (Tasadduq), handing it over to the public treasury, spending it on public welfare, and paying Khums (one-fifth tax). Among these opinions, the view of charitable donation (Tasadduq) is supported by both schools, while the Khums theory is particularly well-grounded in Imami jurisprudence, both enjoying stronger scriptural evidence and internal consistency. In contrast, approaches such as relinquishing the property lack practical effectiveness. Despite these differences, all Islamic schools emphasize a common principle: the necessity of avoiding personal use of doubtful wealth and the obligation to purify it. This shared principle can serve as a foundation for juristic dialogue and greater convergence among Islamic schools of thought.
کلیدواژه‌ها [English]
- Mixed property
- Halal mixed with Haram
- Khums
- Comparative Islamic jurisprudence
)