نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

• سیدعلی میرلوحی ¹
• مهدیه مهدوی کنی ²

¹ دانشجوی دکتری فقه و حقوق ، دانشگاه و مدرسه عالی شهید مطهری (ره)،تهران،ایران

² استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع) پردیس خواهران ، تهران ، ایران

چکیده

مواجهه میان احکام ثابت عبادی و مصالح متغیر اجتماعی، از جمله چالش‌های بنیادین فقه معاصر است. بخش بزرگی از عبادات، به دلیل ماهیت «تعبّدی»، در برابر هر گونه تغییر مقاومت می‌کنند، حال آنکه مصلحت «حفظ نظام» به‌عنوان یکی از اوجب واجبات، گاه ایجاب می‌کند که این احکام به صورت موقت دچار تغییر شوند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع فقهی و اصولی، در پی ارائه یک چارچوب روشمند برای حل این تزاحم است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که این تقابل، از نوع «تزاحم سلسله‌مراتبی» است؛ یعنی تزاحم میان یک اصل حاکم و بنیادین (حفظ نظام) با یک حکم خاص و فرعی (عبادت تعبّدی). بر این اساس، اصل حفظ نظام به عنوان یکی از مقاصد عالی شریعت، بر حکم عبادی در مقام تزاحم، اولویت و حاکمیت دارد. این مقاله، فرایند عملیاتی منضبطی برای اعمال این تغییر ارائه می‌دهد که ارکان آن شامل «احراز قطعی خطر توسط حاکم اسلامی با رجوع به اهل خبره» و «صدور حکم ثانویه مقید به ضوابطی چون موقتی بودن، حداقل‌سازی و حفظ جوهر عبادت» است. این چارچوب نشان می‌دهد که فقه امامیه از ظرفیت درونی برای مدیریت بحران‌ها برخوردار است، به گونه‌ای که هم پویایی خود را حفظ کند و هم از خطر بدعت مصون بماند.

کلیدواژه‌ها

• حفظ نظام
• احکام تعبّدی
• تزاحم
• تغییر احکام
• فقه عبادی
• مصلحت

موضوعات

• فقه العباده

عنوان مقاله [English]

Analysis of the principles and process of changing “devotional” worship rules in the context of conflict with the interest of “maintaining the system”

نویسندگان [English]

• seyed ali mirlohi ¹
• mahdie MAHDAVI kani ²

¹ PhD student in Jurisprudence and Law, Shahid Motahhari University and Graduate School, Tehran, Iran

² Assistant Professor, Department of Islamic Education, Imam Sadegh University, Sisters Campus, Tehran, Iran

چکیده [English]

The confrontation between fixed religious rules and changing social interests is one of the fundamental challenges of contemporary jurisprudence. A large part of religious acts, due to their “devotional” nature, resist any change, while the interest of “maintaining the system” as one of the obligatory duties sometimes requires that these rules be temporarily changed. This research, using a descriptive-analytical method and relying on jurisprudential and fundamental sources, seeks to provide a methodological framework for resolving this conflict. The research findings show that this conflict is of the type of “hierarchical conflict”; that is, a conflict between a governing and fundamental principle (maintaining the system) and a specific and subordinate rule (devotional worship). Accordingly, the principle of maintaining the system, as one of the supreme objectives of the Sharia, has priority and dominance over the religious ruling in the position of interference. This article presents a disciplined operational process for implementing this change, the pillars of which include “the definitive determination of the danger by the Islamic ruler by referring to the experts” and “issuing a secondary ruling subject to criteria such as temporaryity, minimization, and preservation of the essence of worship.” This framework shows that Imami jurisprudence has an internal capacity for crisis management, in a way that both maintains its dynamism and remains immune to the risk of innovation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Maintaining the system
• religious rulings
• interference
• changing rulings
• religious jurisprudence
• expediency