نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی،مشهدف ایران.

چکیده

صدقه در فقه امامیه همواره دارای کارکردی دوگانه بوده است. از یک‌ سو، به‌عنوان عملی عبادی با هدف تقرب به خداوند تلقی می‌شود و از سوی دیگر، در بستر مناسبات اجتماعی، اقتصادی و ... آثار حقوقی قابل توجهی از خود نشان می‌دهد. این دوگانگیِ مفهومی باعث پدید آمدن ابهاماتی در تحلیل ساختار دقیق صدقه در نظام حقوقی شده و پرسش‌هایی را نسبت به ماهیت عقدی یا غیرعقدی بودن آن، امکان رجوع و تأثیر قصد قربت در صحت و لزوم صدقه برانگیخته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌ - تحلیلی و به شیوه کتابخانه‌ای در پی بازخوانی جایگاه صدقه در میان عقود معین حقوقی و تبیین شرایط و آثار آن می‌باشد. نوآوری مقاله در تبیین جامع تفاوت‌ها و تشابهات صدقه با نهادهایی چون هبه، وقف و ابراء است، و با تحلیل روایات و مبانی فقهی، صدقه را عقدی مستقل با ساختاری خاص معرفی می‌کند که اگرچه بر پایه نیت قربت بنا شده، ولی از ویژگی‌های الزام‌آور حقوقی نظیر ایجاب، قبول و لزوم، تبعیت می‌کند. نتیجه آنکه صدقه را می‌توان به‌مثابه نهادی دارای کارکرد عبادی - حقوقی دانست که در مرز عبادات و معاملات جای گرفته است و نقش مهمی در تنظیم روابط اجتماعی و اقتصادی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

تحلیل فقهی - حقوقی صدقه به‌مثابه یک عقد مستقل؛ از ساختار عبادی تا الزام حقوقی

نویسندگان [English]

  • seyed Abolghasem Hoseini Zeidi 1
  • Mohammad Mehdi Latifi seyed Abadi 2

1 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

2 Master's Student in private law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

چکیده [English]

صدقه در فقه امامیه همواره دارای کارکردی دوگانه بوده است؛ از یک‌سو به‌عنوان عملی عبادی با هدف تقرب به خداوند تلقی می‌شود و از سوی دیگر در بستر مناسبات اجتماعی، اقتصادی و ... آثار حقوقی قابل توجهی از خود نشان می‌دهد. این دوگانگی مفهومی باعث پدید آمدن ابهاماتی در تحلیل ساختار دقیق صدقه در نظام حقوقی شده و پرسش‌هایی را نسبت به ماهیت عقدی یا غیرعقدی بودن آن، امکان رجوع و تأثیر قصد قربت در صحت و لزوم صدقه برانگیخته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌ - تحلیلی و به شیوه کتابخانه‌ای در پی بازخوانی جایگاه صدقه در میان عقود معین حقوقی و تبیین شرایط و آثار آن می‌باشد؛ نوآوری مقاله در تبیین جامع تفاوت‌ها و تشابهات صدقه با نهادهایی چون هبه، وقف و ابراء است، و با تحلیل روایات و مبانی فقهی صدقه را به عنوان عقدی مستقل با ساختاری خاص معرفی می‌کند که اگرچه بر پایه نیت قربت بنا شده، ولی از ویژگی‌های الزام‌آور حقوقی نظیر ایجاب، قبول و لزوم تبعیت می‌کند. نتیجه آنکه صدقه را می‌توان به‌مثابه نهادی دارای کارکرد عبادی - حقوقی دانست که در مرز عبادات و معاملات جای گرفته و نقش مهمی در تنظیم روابط اجتماعی و اقتصادی دارد.

کلیدواژه‌ها [English]

  • صدقه
  • عقد معین
  • قصد قربت
  • فقه عبادی
  • اصل لزوم