نوع مقاله : علمی پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه شهید محلاتی، قم، ایران.
2 استادیار، گروه فقه و حقوق امامیه، دانشکدۀ فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی، تهران، ایران.
3 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد رشتۀ فقه مقارن و حقوق جزای اسلامی، دانشکدۀ فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی، تهران، ایران.
4 طلبۀ سطح دو، حوزۀ علمیۀ قم، قم، ایران.
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی قاعدۀ عدم رکون به ظالم و تطبیق آن در عبادات می‌پردازد. این قاعده یکی از قواعد اساسی و کارآمد است که به دلیل کمتر شناخته شدن و تأثیرگذاری بر همۀ جنبه‌های فردی و اجتماعی، اهمیت ویژه‌ای دارد. عدم رکون به ظالم به معنای عدم گرایش و اطمینان به ظالم است که در منابع دینی بر آن تأکید گردیده و در ابواب مختلف فقه به آن اشاره شده است. سؤال اصلی تحقیق آن است که قاعدۀ عدم رکون به ظالم چه نمودی در ابواب مختلف عبادات دارد؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی–تحلیلی، به بررسی قاعدۀ منع رکون به ظالم و نمودهای آن در ابواب عبادات می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که اعتماد بی‌قیدوشرط به ظالم، از منظر فقهی مردود است و در تعامل با او باید احتیاط شرعی رعایت گردد. در تطبیق این قاعده، فقهای شیعه در مواردی چون پرداخت وجوهات شرعی (خمس و زکات)، اقتدای به ظالم، اقتدا به امام عادل منصوب از سوی سلطان جائر، حکم اعادۀ نماز در صورت کشف کفر امام جماعت پس از اقامه، اطاعت از پدر ظالم در عبادات، همراهی در سفر، ساخت مسجد، ضوابطی را مطرح کرده‌اند که نشان‌دهندۀ تأثیر مستقیم این قاعده در صحت و مشروعیت اعمال عبادی است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Rule of Non-Reliance on the Oppressor and its Applied Manifestations in Acts of Worship (Ibadat)
نویسندگان [English]
- Hadi Khoshnodi 1
- Abdolsamad Aliabadi 2
- Afsaneh Ghorbani Vadeghani 3
- Muhammad Hosein Aliabadi 4
1 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Law, Faculty of Theology, Shahid Mahallati University, Qom, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Imamiyyah Law, Faculty of Jurisprudence and Islamic Law, International University of Islamic Schools, Tehran, Iran.
3 Master in Contemporary Jurisprudence and Islamic Criminal Law, Faculty of Jurisprudence and Islamic Law, International University of Islamic Schools, Tehran, Iran.
4 Level 2 student, Qom Seminary, Qom, Iran.
چکیده [English]
This research examines the fundamental jurisprudential rule of “Non-Reliance on the Oppressor” ('Adem Rukoon ila al-Zaalim) and its application within the chapters of acts of worship (Ibadat). This rule is considered a fundamental and effective principle that holds significant importance due to its relative obscurity and its broad impact on both individual and social aspects of life. Non-reliance on the oppressor means refraining from inclination toward or reliance upon an unjust ruler or individual, a concept emphasized in religious sources and referenced across various sections of Fiqh (Islamic Jurisprudence). The main research question is: What manifestations does the rule of non-reliance on the oppressor have in the different chapters of Ibadat?
This study, conducted using a descriptive-analytical methodology, indicates that blind trust in an oppressor must be avoided, and necessary precaution must be observed when establishing relations with them. Furthermore, in applying this rule to acts of worship: Firstly, concerning religious dues (wujūhāt shar’iyyah), payment to tyrannical rulers is considered haram (forbidden) by the majority of Shia jurists and does not discharge the religious obligation. Cooperation with them is permissible only in permissible matters (mubāḥ) and when it serves to strengthen the dignity of the Shia community, but not in matters related to oppression itself. Secondly, Shia jurists consider justice ('adālah) a prerequisite for the validity of leading congregational prayer (Imāmat Jamā’ah), thus deeming adherence to a fāsiq (immoral person) or an Imam appointed by a tyrannical ruler as impermissible.
کلیدواژه‌ها [English]
- عدم رکون به ظالم
- مبارزه با ظالم
- عبادات مالی
- عبادات بدنی
)