قاعده گزینی در فقه عبادی

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه شهید مطهری

چکیده

قواعد فقه عبادی، حکم کلی شرعی است که غرض اهم مأموربه در آن حکم، امور اخروی است یا مکلف آن را به داعی امر امتثال کرده و قصد قربت، شرط صحت آن تلقی می‌شود. فقه‌پژوه در قاعده‌گزینی، برخی از قواعد فقه عبادی را از نصوص قرآنی اخذ می‌کند؛ مانند قاعده نفی عسر و حرج که آیه  وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ€ مستند آن می‌باشد. همچنین برخی از قواعد فقه را از روایات برمی‌گزیند؛ چنان که قواعد «لا شکّ لکثیر الشکّ» و «لا تعاد» از آن جمله‌اند. همچنین با تتبع در آثار و آرای فقیهان در ابواب طهارت، صلاة، صوم، زکات، خمس، اعتکاف، حج و استقراء موارد و مصادیق، می‌توان به برخی قواعد فقه عبادی دست یافت؛ قواعدی چون «کلّ عبادة مشروط بالنیّة» از طریق استقراء و جمع‌آوری اشباه و نظایر تحصیل می‌شود. بنابراین قاعده‌گزینی در فقه عبادی علاوه بر نصوص آیات و روایات، از طریق استنباط حکم در اشباه و نظایر صورت می‌پذیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rule Selecting in Ritual Jurisprudence

چکیده [English]

the rules of ritual (worshiping) jurisprudence are the general Shari'a ruling (Islamic Canonical Law) in which the purpose of the most important of the person (obligee, obligator) who is being bound to that rule is other worldly, or complies the mukallaf (obligee, obligator) with the motive of the mandate and the intention of nearness is considered as a condition for its validity. The researcher of jurisprudence obtains some rules of ritual jurisprudence from Quranic explicit texts. Like the rule of negation of distress and constriction, which is documented in the verse “And Allāh has not placed any difficulties (constriction, hardship) upon you in religion”. The researcher of jurisprudence also selects some jurisprudential rules from the narrations. Among them are the rules of “No doubt for the person who is obsessed by lots of doubts” and “No need to repeat the prayer except in five cases”. Also, by following the works and opinions of the jurists in the chapters of prayer (aṣ-ṣalāh), purity (ṭahārah), fasting (Sawm, Siyam, Rūzeh or Rōzah), zakat (zakāh that which purifies wealth) khums (literally ‘one fifth’), i‘tikāf, Hajj and induction (inductive reasoning) of cases and examples, some rules of ritual jurisprudence can be achieved. Rules such as “each worship is conditional on intention” are obtained through the induction and additional of the similars and the equals. Therefore, rule selecting in ritual jurisprudence, in addition to the texts (explicit texts) of verses and hadiths (narrations), is formed through the inference of the ruling on the similars and the equals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudence
  • Rules of Jurisprudence
  • Worship
  • Rule Selection
  • Rules of Ritual Jurisprudence