جایگاه و نقش ولایت فقیه در برپایی نماز جمعه

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار جامعة المصطفی العالمیه

چکیده

نماز جمعه در میان عبادات از اهمیت زیادی برخوردار است. شاهد مطلب، صدور حدود 200 روایت و نیز رساله‌هایی است که دربارۀ نماز جمعه نوشته شده است.
مباحث فقهی نماز جمعه، زیرمجموعه فقه سیاسی و حکومتی ارزیابی می‌شود؛ زیرا نماز جمعه در عصر غیبت، ارتباط وثیق با ولایت فقیه و حکومت دینی دارد.
این نوشته از میان بحث‌های متنوع پیرامون نماز جمعه، در پی تحقیق و تبیین نقش ولایت فقیه نسبت به نماز جمعه و پاسخ به این پرسش است که آیا امامت نماز جمعه در عصر غیبت از شئون و مناصب حکومت است یا نه؟ در این رابطه نتایجی به دست آمده است؛ از جمله اینکه منصب امامت جمعه از شئون امامت ائمهM است، نه منصب شخص امامu؛ پس قابل تفویض است و ائمهM این منصب را به نحو خاص و عام به دیگران واگذار کرده‌اند و راه حل تعارض میان نصب خاص و عام عبارت است از اینکه منصب خاص، ناظر به عصر مبسوط‌الید بودن ولیّ فقیه، و نصب عام ناظر به عصر مقبوض‌الید بودن فقهاست. در پایان ثابت شده است که ولیّ فقیه نسبت به نماز جمعه وظایفی دارد؛ از جمله اینکه باید تشکیلاتی را سامان دهد تا شناسایی، نصب، عزل و نظارت بر ائمه جمعه را بر عهده گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Position and Role of Velâyat-e Faqih (the Authority of the Jurist) in Holding Friday Prayers (Ṣalāt al-Jumuʿah)

نویسنده [English]

  • Mohammad Zarvandi Rahmani
Associate professor at Al-Mustafa International University
چکیده [English]

friday prayers (Ṣalāt al-Jumuʿah) are very important among the acts of worship (rituals), as evidenced by the narrations (about two hundred) and treatises that have been written about Friday prayers. The jurisprudential subject of Friday prayers (Ṣalāt al-Jumuʿah) are considered as a subset of government, because in the age (era) of occultation (Ghaybah), there is a close relationship with Velayat-e Faqih (Authority of the jurist) and religious government. Among the various subjects of Friday prayers (Ṣalāt al-Jumuʿah), this article is going to research and explain the role of Velayat-e Faqih (Authority of the jurist) in relation to Friday prayers (Ṣalāt al-Jumuʿah) and the answer to this question, whether the leading of Friday prayers (Ṣalāt al-Jumuʿah) in the era of occultation is considering as the affairs and positions of the government or not?  In this regard, results have been obtained. The position of Friday Imamate is one of the affairs of the Imamate of the Imams, not the position of them. The leading (Imamate) can be delegated, and the Imams (p.b.u.t) have entrusted this position to others in a special and general way, and the solution to the conflict between special and general installation is that the special position is prevailing at the time of the extended authority of the guardian jurist (vali-ye Faqīh) and the general installation is prevailing at the time of authority negation, and in the end it has been proven that the guardian jurist (vali-ye Faqīh) has duties towards Friday prayers (Ṣalāt al-Jumuʿah), including, he must organize an organization to identify, install, dismiss and supervise the Friday Imams (leaders).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Friday Prayer
  • Position
  • Velayat-e Faqih (The Authority of the Jurist)
  • Optional Obligation (Alternative Duty)
  • Determinate Obligation
  1. ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1410 ق.
  2. ابن فهد حلّی، جمال‌الدین احمد بن محمد اسدی، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
  3. ابوصلاح حلبی، تقی‌الدین بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، تصحیح رضا استادی، اصفهان، کتابخانۀ امیرالمؤمنین‰، 1403 ق.
  4. بحرانی آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405 ق.
  5. حائری، سیدکاظم، «نماز جمعه در حکومت اسلامی» (گفتگو)، فصلنامه حکومت اسلامی، سال نهم، شماره 2 (پیاپی 32)، تابستان 1383 ش.
  6. حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1414 ق.
  7. سلّار دیلمی، ابویعلی حمزة بن عبدالعزیز، المراسم العلویة فی الاحکام النبویه، تحقیق سیدمحسن حسینی امینی، قم، مجمع جهانی اهل بیتŒ، 1414 ق.
  8. سیوری حلّی (فاضل مقداد)، جمال‌الدین مقداد بن عبداللّٰه، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانۀ آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  9. صدر، سیدمحمدباقر، الفتاوی الواضحه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1403 ق.
  10. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، الهدایة فی الاصول و الفروع، قم، مؤسسۀ امام هادی‰، 1418 ق.
  11. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مٶسسة الاعلمی، 1394 ق.
  12. طباطبایی بروجردی، سیدحسین، البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر، تقریر حسینعلی منتظری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1362 ش.
  13. طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمد، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1414 ق.
  14. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، کتاب الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
  15. عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، رسالة فی صلاة الجمعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
  16. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  17. علامه حلی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، قم، مٶسسۀ امام صادق‰، 1420 ق.
  18. علامه حلی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، مختلف الشیعة فی احکام الشریعه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1414 ق.
  19. علامه حلی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، نهایة الاِحکام فی معرفة الَاحکام، قم، مؤسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1419 ق.
  20. فخرالمحققین حلی، ابوطالب محمد بن حسن بن یوسف، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، اسماعیلیان، 1387 ق.
  21. کرکی عاملی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1404 ق.
  22. محدثی، جواد، «نماز جمعه در نگاه امام خمینیƒ»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال نهم، شماره 2 (پیاپی 32)، تابستان 1383 ش.
  23. مقام معظم رهبری، «نماز جمعه فریضه‌ای عبادی ـ سیاسی» (سخنرانی)، فصلنامه حکومت اسلامی، سال نهم، شماره 2 (پیاپی 32)، تابستان 1383 ش.
  1. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، تهران، مٶسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421 ق.
  2. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، صحیفه نور، چاپ پنجم، تهران، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1389 ش.
  3. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، تقریر میرزاعلی غروی تبریزی، قم، انصاریان، 1417 ق.
  4. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، المستند فی شرح العروة الوثقی (موسوعة الامام الخوئی)، قم، مٶسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418 ق.
  5. موسوی عاملی، سیدمحمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1410 ق.
  1. نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1415 ق.
  2. وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل، مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرائع، قم، مٶسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1424 ق.
  3. همدانی، آقارضا بن محمدهادی، مصباح الفقیه، قم، مٶسسة الجعفریة لاحیاء التراث و مٶسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ ق.